Artykuł został opracowany w ramach kampanii społecznej Bezpieczna elektryczność. Więcej interesujących treści znajdziesz na stronie akcji.
Podobno najlepszym elementem wystąpienia, najskuteczniej skupiającym uwagę Odbiorcy, jest stwierdzenie „Zaraz będę kończył”. Również w przypadku moich felietonów, ten moment musiał nastąpić, ale mam nadzieję, że będzie swoistą kropką nad „i” na temat szeroko pojętego bezpieczeństwa instalacji elektrycznych w budownictwie mieszkaniowym i nie tylko.
Na czym polega kontrola instalacji elektrycznej?
Już z epoki słusznie minionej pochodzi maksyma, że najdoskonalszą formą zaufania jest kontrola. W przypadku dziedziny, jaką są instalacje elektryczne, sedno tego stwierdzenia pozostaje jak najbardziej aktualne. Postaram się przedstawić zbiór zaleceń, które pozwolą dokonać możliwie kompleksowego przeglądu poprawności wykonania i funkcjonowania naszej instalacji domowej, co z kolei może przełożyć się na osiągnięcie wymaganego poziomu bezpieczeństwa i przysłowiowy spokojny sen.
Oczywiście, nie unikniemy tutaj zaangażowania odpowiednio wyedukowanych i wyposażonych specjalistów, ale zapewniam, że warto. I nie od rzeczy jest rozważenie zlecenia prac kontrolno-pomiarowych podmiotom niezaangażowanym dotychczas w budowę czy modernizację naszej instalacji. Może pozornie będzie to nieco droższa opcja, ale… istnieje spora szansa, że o wiele bardziej rzetelna. Niestety, tak podpowiada doświadczenie.
Swoją drogą, jeśli instalator ma obiekcje, że jego praca będzie weryfikowana przez niezależnego inspektora czy pomiarowca, to nam jako inwestorom powinna się zapalić wielka lampa alarmowa. Zapewne oparcie się o samodzielną ocenę wykonawcy instalacji jest tańsze, ale…. Jeśli nie ma nic do ukrycia, to prawdziwa cnota krytyki się nie boi.
Wizja a rzeczywistość — weryfikacja wykonania instalacji elektrycznej
Zatem jakiego rodzaju czynności warto, a nawet trzeba zlecić. Pierwsza kwestia to weryfikacja wymagań zawartych w projekcie. Sama weryfikacja ilościowa i jakościowa może nam wiele powiedzieć.
Oczywiście nie są wykluczone ewentualne zmiany w realizacji względem projektu, ale wymagają one uzgodnień i powinny znaleźć odzwierciedlenie w dokumentacji powykonawczej.
Wszędzie można coś poprawić na korzyść klienta, ale można również nieco okroić i zarobić coś ekstra. Jeżeli coś zostało umieszczone w uzgodnionej z projektantem i inspektorem nadzoru dokumentacji powykonawczej, to mamy prawo wymagać, żeby stan faktyczny był tego odzwierciedleniem.
Na etapach początkowych (np. prace ziemne) będą występowały zakresy prac zanikających, a tutaj obowiązkowo należy dokonać weryfikacji, np. jakim kablem zrealizowano i w jaki sposób doprowadzono WLZ do budynku. Już na samym wykonaniu i przekroju tego kabla można sporo „przytulić”.
Weryfikacja komponentów składowych w rozdzielnicy
Weryfikacja komponentów składowych w rozdzielnicy to już troszkę prostsza sprawa, bo można porównać, sztuka po sztuce, zastane urządzenia z dokumentacją.
Niemniej, osoba kompetentna powinna sprawdzić, co mieści się pod pokrywami rozdzielnic. A mam tu na myśli zarówno połączenia różnego rodzaju, jak szyny fazowe lub przewody łączące. Można też wizualnie ocenić jakość wykonania.
Natomiast bezwzględnie należy wykonać kontrolę zacisków. Pierwsza kwestia to sprawdzenie, czy przewody zostały prawidłowo umieszczenie w zaciskach (liczba i rodzaj końcówek, przekroje itd.) oraz moment dokręcający. Tu już nie obejdzie się bez narzędzi dynamometrycznych, ale prawdziwy fachowiec powinien ich użyć już na etapie instalacji.
Pomiary instalacji elektrycznej
W tym momencie możemy przejść do etapu ściśle związanego z weryfikacją parametrów funkcjonalnych. Innymi słowy, upewniamy się z dużym prawdopodobieństwem, że zastosowane zabezpieczenia spełnią swoją funkcję w sposób należyty. Dlaczego nie napisałem, że na 100%? Bo 100% skuteczne zabezpieczenie istnieje tylko w teorii. Możemy się zbliżać do tego poziomu, ale nigdy go nie osiągamy.
Jako, że te felietony są głównie adresowane do inwestorów i użytkowników instalacji mieszkaniowych i podobnych, nie będę głęboko eksplorował zakamarków technik pomiarowych.
Fachowcy powinni wiedzieć co i jak się mierzy lub weryfikuje. Ja natomiast skupię się na tym, co dany rodzaj pomiaru sprawdza i jakie wątpliwości rozwiewa.
Pomiary uziemienia instalacji elektrycznej
Jakość instalacji uziemiających w sposób bardzo bezpośredni wpływa na bezpieczeństwo w wielu obszarach związanych z użytkowaniem instalacji elektrycznych. Wymienię tylko kwestie związane ze skutecznością ochrony porażeniowej, przepięciami i ochroną odgromową czy inne funkcjonalności związane np. z odprowadzaniem ładunków elektrostatycznych. Pierwsze pomiary takiej instalacji wykonuje się już na etapie jej budowy, ale równie ważne jest prowadzenie badań okresowych przez mierniki rezystencji uziemienia. Zwłaszcza, że właśnie elementy tej instalacji są podatne na czynniki korozyjne i bezwzględnie należy nadzorować jej parametry.
Pomiary rezystancji izolacji
Jak łatwo sobie wyobrazić, stan izolacji zarówno przewodów, kabli, jak i osłon i obudów urządzeń elektrycznych, to najistotniejszy element i pierwsza linia ochrony przed porażeniem.
Błędy, awarie czy niedopatrzenia w tym zakresie mogą w sposób bezpośredni zagrozić naszemu bezpieczeństwu.
O ile wykonanie tej grupy pomiarów na etapie budowy jest jeszcze stosunkowo proste, o tyle w funkcjonującym budynku wielu „pomiarowców” unika ich jak diabeł święconej wody. Jest to podyktowane tym, że sama metodyka pomiarów zakłada użycie dosyć wysokich napięć, które mogą mieć destruktywny wpływ na urządzenia zasilane z naszej instalacji.
I tu dotknę delikatnego, a już na pewno drażliwego, tematu. Pieniądze! Jeśli coś jest czasochłonne, to należy proporcjonalnie więcej za to zapłacić. Niestety wojna cenowa, zwłaszcza w ofertach dla budownictwa wielomieszkaniowego, prowadzi do klasycznego absurdu. Klient udaje, że płaci, pomiarowiec udaje, że mierzy. Na koniec „najważniejszy” jest i tak kwit z pieczątką.
Pomiar impedancji pętli zwarcia.
Pomimo groźnie brzmiącej nazwy, to pomiar relatywnie prosty i najczęściej wykonywany (można wykorzystać do niego mierniki pętli zwarcia). Pewnie dlatego, że można go przeprowadzić na pracującej sieci. Jednocześnie jest to bardzo kluczowy pomiar i ocena, bo ściśle związany ochroną przeciwporażeniową w stopniu dodatkowym. Innymi słowy, sprawdzamy czy zabezpieczenie tego rodzaju ma wysokie szanse zadziałania w przypadku wystąpienia awarii zagrażającej bezpieczeństwu użytkownika.
Przykładem takiej awarii jest przebicie napięcia roboczego na przewodzącą obudowę. Jeśli impedancja pętli zwarcia będzie odpowiednio niska, zabezpieczenie przetężeniowe wyłączy zasilanie odpowiednio szybko i po strachu.
Ta metoda ochrony, polegająca na odpowiednio szybkim wyłączeniu zasilania w przypadku pojawienia się niebezpiecznego napięcia dotykowego, uznawana jest obecnie za najbardziej skuteczną i nisko zawodną. Mimo tego, warunkiem koniecznym jej skuteczności jest właśnie odpowiednio niska impedancja pętli zwarcia. Tym samym absolutnie odradzam pominięcie tej procedury pomiarowo weryfikacyjnej.
Pomiary zabezpieczeń różnicowoprądowych
Trzecim, uzupełniającym stopniem zabezpieczeń przed porażeniem prądem elektrycznym są wyłączniki różnicowoprądowe.
Z niewielkim uproszczeniem możemy założyć, że stanowią one obecnie obligatoryjne zabezpieczenie każdego typowego obwodu w budownictwie mieszkaniowym. Ich przydatności w dziedzinie ochrony porażeniowej nie sposób nie docenić, ale jednocześnie musimy mieć świadomość, że to aparaty o wysokim współczynniku awaryjności.
Nie przez przypadek producenci obarczają użytkownika obowiązkiem samodzielnego ich testowania. Aczkolwiek proszę pamiętać, że użycie przycisku TEST i zadziałanie wyłącznika różnicowoprądowego, to tylko częściowa weryfikacja poprawności jego działania. Jakkolwiek najczęściej zawodzi mechanika zamka, więc lepszy rydz niż nic. Mamy spore szanse na samodzielne stwierdzenie awarii i wezwanie fachowca.
Bardziej zaawansowane pomiary polegają na pomiarze czasu reakcji wyłącznika (realizowany przez mierniki wielofunkcyjne) na odpowiednie przepływy prądu. Prowadzi to finalnie do stwierdzenia, czy dany aparat i jego parametry mieszczą się w wymaganych ramach bądź należy ustalić przyczynę awarii i najczęściej wymienić go na nowy. Wniosków z tych pomiarów nie wolno zaniedbać, bo stopień sprawności wyłączników różnicowoprądowych może stanowić o życiu lub zdrowiu użytkowników.
Zamiast zakończenia - raport, czyli kwit jest kwit
Mam wielką nadzieję, że skutecznie przekonałem Państwa do stwierdzenia, że na zabezpieczeniach elektrycznych w ujęciu całościowym, nie należy oszczędzać. Uzgodniony projekt, dobre materiały, solidna ekipa instalatorska, a potem rzetelny odbiór prac i pomiary, gwarantują nam sukces w tej sprawie.
Skoro przywołałem już dziś maksymę o kontroli, pozwolę sobie zamknąć ten mini cykl cytatem z Ovidiusza. Koniec wieńczy dzieło (łac. finis coronat opus) a w naszym przypadku taką kropką nad i będzie sporządzenie protokołu pomiarowo-kontrolnego i dołączenie go do dokumentacji powykonawczej.
Będzie on stanowił nie tylko dowód na prawidłowość wykonanych prac, sprawność działania naszych zabezpieczeń, ale również punkt wyjścia dla kolejnych pomiarów okresowych, oszacowania starzenia się elementów instalacji. Jednocześnie pomoże on rozwiać ewentualne wątpliwości, jeśli dojdzie do dyskusji z likwidatorem ubezpieczeniowym.
Mam również głęboką nadzieję, że udało mi się uzmysłowić Państwu rolę prowadzenia czynności pomiarowo-kontrolnych. Tu nie chodzi o złośliwość czy próbę wyciągnięcia pieniążków z Państwa kieszeni. Jeżeli ktoś wykonuje tego rodzaju usługi w sposób należyty i wiarygodny, ponosi całkiem spore koszty takiej działalności.
Zakup narzędzi pomiarowych, ich coroczna kalibracja, czasochłonność pomiarów i koszty edukacji pracowników, to tylko kilka ze składowych cenotwórczych. A jeszcze nie było mowy o zysku. Natomiast mamy spore szanse na to, że otrzymamy dokument rzetelnie oceniający stan i skuteczność zabezpieczeń w naszej instalacji, a tym samym bezpieczeństwa Państwa życia, zdrowia i mienia. A na to nie ma za wysokiej ceny.
Natomiast inwestowanie w pseudopomiary realizowane wg klucza „Cena Czyni Cuda” przez mało kompetentnego pseudofachowca, który nie jest wyposażony w odpowiednie narzędzia, jest wyrzucaniem pieniędzy w błoto. Może nie są to duże kwoty, ale jednak wydane bez sensu. Zwłaszcza, że po takich pomiarach, nie mamy żadnej rzetelnej wiedzy o stanie naszej instalacji i zainstalowanych w niej zabezpieczeniach. Żadnej.
Przeczytaj wszystkie części cyklu:
Komentarze (0)