Instalacja sieciowa (teleinformatyczna), elektryczna oraz oświetleniowa w domu jednorodzinnym

Jestem zwolennikiem teorii, że na etapie budowy, bądź remontu domu bardzo ważnym jest by szczególną uwagę zwrócić na okablowanie, gdyż to nie podlega tak szybkim wymianom i modyfikacjom jak inne urządzenia i aparaty w domu. Należy nie tylko dobrać starannie same przewody do potrzeb obecnych, ale oczywiście zostawić sobie margines bezpieczeństwa na wypadek zmian standardów lub potrzeb. Natomiast jak z wszystkim trzeba też realnie na to wszystko spojrzeć. Przewymiarować jest bardzo prosto tylko nie zawsze ma to uzasadnienie.

Jeżeli chodzi o okablowanie strukturalne dla instalacji Ethernetowej to jestem zwolennikiem, iż poprowadzenie kabla cat.6 lub cat.6a w zupełności wystarczy. Przecież to proste. Jeżeli zakładamy nawet bardzo mocne obciążenie sieci to nawet 1Gb/s to jest bardzo duża wielkość, niejednokrotnie całe biura nie maja takich możliwości a co dopiero 10Gb/s. Wiec układanie kabla 7 czy 8 Kategorii to trochę jak strzelanie z armaty w komara. Przy dobrze zaprojektowanej sieci i doborze urządzeń dystrybuujących Ethernetu, system będzie działał przez wiele, wiele lat a przy okazji nie stwarzamy sobie problemów. Bo jak wiadomo tym, którzy w systemach siedzą 7 i 8 kategoria jest tak naprawdę od niedawna wdrażana w systemach serwerowych. Dodatkowo należy wiedzieć, że tak naprawdę nie ma ani gniazd ani nawet złącz typu RJ45 dla cat.7 Jeżeli ktoś tak pisze to nie wie o co chodzi. Dla cat.7 jest specjalny typ złącz i gniazd. Niektórzy wykorzystują kable 7 kategorii, ale ta kategoria została stworzona niejako pod coś innego niż standard powszechnie nam znany. Co do wcześniej wspomnianych rurek i niejako wymiany w przyszłości okablowania, to jestem wielkim sceptykiem. Jeżeli nie ma przygotowanych tras kablowych to przeciąganie kabla przez co najmniej dwa zakręty lub więcej jest związane z siłowymi rozwiązaniami, a zwłaszcza na dłuższych odległościach. Zbyt duże naciąganie kabla typu skrętka lub koncentrycznego nie służy tym kablom za dobrze, bo po pierwsze często uszkadza się  izolację zewnętrzną, tworzą się obtarcia, a po drugie wypływa to też na skręcenie przewodów w kablu jak i ekran. W przypadku kabla koncentrycznego mogą zachodzić mikropęknięcia i przez to pośrednio może to wpływać na wartości graniczne częstotliwości. Oczywiście ułożenie okablowania w odpowiednim peszlu nie jest niczym złym a nawet bardzo dobrym, ale należy pamiętać, że bardziej służy to ochronie mechanicznej kabli niż temu, że wymianie kabla. No jak rzeczywiście będzie uszkodzony kabel, to i owszem, ale nie jako baza wyjściowa do zamiany jednego kabla na drugi, a tym bardziej kabla w światłowód. To w takim przypadku należało by ułożyć specjalne rurki światłowodowe do wdmuchiwania kabla światłowodowego. Reasumując. Moje doświadczenie instalatorskie jak i projektowe podpowiada mi że najlepszym rozwiązaniem gwarantującym jakość jest zastosowanie do części informatycznej skrętki  cat.6 lub jeśli nie stanowi to problemu cat.6a w standardzie SF/UTP lub S/FTP, U/FTP co zapewni również dobre ekranowanie. Z producentów polecam Lapp Kabel, Bitner czy Draka, Belden, Molex, Tele-Fonika. Przy wyborze dobrze jest wrócić uwagę na karty katalogowe dotyczące wymagań przy instalacji okablowania. Jeżeli zaś chodzi o kable koncentryczne to jedna z najważniejszych cech jakimi powinien charakteryzować się kabel to jego budowa. Najlepiej jeśli będzie to kabel triset typu RG-6 podwójnie ekranowany z żyłą miedziana 1 lub 1,13 klasy A. Tutaj tez warto zwrócić uwagę na promień gięcia przewodu. Można zamiast miedzianej żyły zastosować stal miedziowaną i wtedy zwiększa się wytrzymałość mechaniczną. Oplot powinien być większy od 77%. Dobre kable maja po wyżej 80% skuteczności ekranowania. Tutaj można wymienić prawie tych samych producentów co w przypadku skrętki, chociaż można zwrócić uwagę tez na producentów związanych ze światem teletransmisji jak chociażby Televes cy Telmor

Jeżeli chodzi o samą architekturę to zarówno w przypadku instalacji informatycznej jak i telewizyjnej proponuje gwiazdę, inaczej zwaną też punk-punkt. Daje to możliwość zapanowania nad całą strukturą jak i parametrami instalacji. Ja staram się obie instalacje umieszczać w jednej szafie rackowej. W przypadku domu jednorodzinnego proponuje szafkę Rack 19” w przedziale między 12-15U, wtedy będzie spora swoboda w przeprowadzaniu instalacji. Co do wyposażenia to powinny się tam znaleźć listwa zasilająca przeciwprzepięciowa, zapewne router (najlepiej w wykonaniu rackowym), odpowiedni switch. patch panele ethernetowy i telewizyjny, zapewne jakiś switch RTV-SAT i wzmacniacz. Jeżeli jest tez przewidywany monitoring to wtedy jeszcze trzeba pomyśleć o rejestratorze i osobnym switchu PoE dla kamer. Dla przewodów wprowadzanych z zewnątrz, czy to koncentrycznych czy to skretki należy wziąć poprawkę i przewody te powinny być w wersji żelowanej. Takie przewody sa odporne na działania atmosferyczne i uszkodzenia mechaniczne. Ilość przewodów wprowadzonych z zewnątrz do szafy jest uzależniona oczywiście tym, jaką przyjmiemy metodę doprowadzenia sygnału, ale to już nie jako oddzielny temat, gdyż wymaga uzgodnienia i dokonania standardów sygnałów. Bardzo ważne jest by nie zapomnieć o dobrym rozmieszczeniu access  pointów  i doprowadzenie tam skrętki by później zainstalować punkty dostępowe. Dobre zaplanowanie i usytuowania access pointów przyczyni się do dobrego pokrycia sygnałem wi-fi w całym domu. Można oczywiście połakomić się o wskazanie takich miejsc jeżeli będzie taka potrzeba.

Jeżeli chodzi o inne elementy to zapewne ważne będzie zwrócenie uwagi na to, żeby kable koncentryczne były zakończone złączami kompresyjnym, zaciskanymi, żeby skretkę w gniazdach zakuć na keystonach… Jak widać jest bardzo wiele do opowiedzenia o okablowaniu jak i wyposażeniu dodatkowym, gdzie w krótkiej wypowiedzi nie sposób wszystkiego ująć. Tu kłania się zrobienie konsultacji u eksperta na miejscu lub zdalnie. Ja jedynie nakreśliłem niektóre aspekty związane z instalacja teletechniczną, teleinformatyczną.

Przewody i kable teletechniczne.

Pomimo, że rozmawiamy o budynku jednorodzinnym słusznie dostrzegasz możliwość przenikania do kabla zakłóceń więc jeśli instalacja ma być dobrze wykonana sugeruję jej poprowadzenie w rurkach osłonowych, aby w razie czego można było wymienić przewód na inny a może technologia się za kilkanaście lat na tyle zmieni, że będziesz chciał wymienić je na światłowody? Jeśli przewody mają być na stałe ułożone w ścianie osobiście bym sugerował skrętki ekranowane np. F/UTP kategorii 6. Nie jest to najtańsze rozwiązanie, ale ekran zapewnia eliminację zakłóceń które w domowych warunkach mogą wystąpić a kategoria 6 patrząc obecnie nie powinna również wprowadzać ograniczeń odczuwalnych dla domowników.

Rozmawiając o skrętce komputerowej czy przewodzie koncentrycznym zwracam uwagę, że należy stosować inny typ przewodu do wnętrza, inny na zewnątrz a jeszcze inny do układania w ziemi. W zakresie teletechniki niekwestionowanym ekspertem jest @Sławomir Lesiak więc wywołam go aby zaproponował produkty.

Ale UWAGA!

Kabel, czy przewód choćby najlepszy można nieodwracalnie uszkodzić (będzie miał przejście elektryczne i nawet wizualnie będzie ok), jeśli podczas układania i podłączania nie zostaną zachowane minimalne podane przez producenta promienie gięcia. Zgięcie pod zbyt dużym kontem może doprowadzić do uszkodzenia wewnętrznej budowy kabla lub przewodu w efekcie czego przykładowo na takim przewodzie lub kablu można nie osiągnąć maksymalnych deklarowanych prędkości przesyłu danych.

Kolejny temat dotyczy właściwego (często wielokrotnego) uziemiania ekranu bez którego nie można zapewnić właściwego poziomu ochrony przeciwprzepięciowej kabli i przewodów teletechnicznych (temat rzeka w budownictwie mieszkaniowym prawie zawsze lekceważony).

Instalacja elektryczna

Wielkość „skrzynki” fachowo dobiera się w stosunku do aparatów jakie będziesz miał wewnątrz zamontowane z uwzględnieniem pomieszczenia w którym taka rozdzielnica jest umieszczona Stopień IP (ochrona przed wodą, pyłem), oraz z uwzględnieniem temperatur panujących w pomieszczeniu i ilości ciepła wytwarzanego przez umieszczone wewnątrz aparaty i urządzenia.

O co chodzi?

Temperatura – wyłączniki nadprądowe mają w swojej wewnętrznej budowie człon przeciążeniowy, który jest wrażliwy na temperaturę w jakiej dany aparat pracuje. Dobrym przykładem jest stosowany powszechnie wyłącznik nadprądowy 1P B 16A MBN116E

• https://hager.com/pl/katalog/produkt/mbn116e-mcb-6ka-1p-b-16a

Jak widać na załączonym przykładzie pomimo podawanego przez producenta prądu znamionowego 16A w zależności od temperatury otoczenia wyłącznik nadprądowy zadziała przy 21,19A w temperaturze -15 oC lub 12,56A w temperaturze 70 oC.

Jednocześnie producent podaje, że na tym aparacie może wydzielić się moc 2,44W co uwzględniając np. 20 wyłączników w rozdzielnicy może zadziałać jak prawie 50W „grzałka”, która podwyższa temperaturę.

W związku z tym rozdzielnica musi być tak dobrana, aby pomieścić znajdujące się w niej aparaty, złączki, bloki rozdzielcze i dodatkowo powinna mieć miejsce pod przyszła rozbudowę (przyjmuje się 15-20% zapasu). Ale na tym nie koniec.

W zależności od zastosowanych w rozdzielnicy ograniczników przepięć istnieje konieczność doboru rozdzielnicy do odpowiedniej kategorii przepięć.

Jeśli w rozdzielnicy będzie ogranicznik przepięć typu 1, typu 1, 2 i typu kombinowanego należy dobrać rozdzielnicę do IV kategorii przepięć np. FWB Hagera.

Ale jeśli w rozdzielnicy będzie tylko ogranicznik przepięć typu 2 wystarczy rozdzielnica do III kategorii przepięć np. KLV Eatona.

Więc jaki ogranicznik przepięć zastosować. Aby odpowiedzieć na to pytanie należy zastanowić się jakie zagrożenia występują w instalacji, jaki pozom ochrony ma być zapewniony poszczególnym urządzeniom a nawet w jakimi trasami będą prowadzone kable i przewody wewnątrz budynku. Kolejny temat rzeka, jeśli ochrona przeciwprzepięciowa ma być skuteczna.

Jeśli chodzi o ochronę przeciwporażeniową i dobór typu wyłączników różnicowoprądowych (typ A, F, B) zależy od rodzaju odbiorników jakie do tej instalacji są podłączone (o typie AC nawet nie wspominam bo nie należy go stosować w nowoczesnych instalacjach domowych).

Oświetlenie

Wymagania jakie zostały określone wskazują na rozwiązania typu Smart-Home i który można samodzielnie zamontować (raczej sugeruję skorzystać z wiedzy i doświadczenia instalatora). Konkretnego systemu nie można zaproponować bo nie ma systemu idealnego a każdy ma jakieś wady i zalety. Co dla jednego jest wadą, dla innego może być zaletą wiec tu naprawdę trzeba zrobić rozeznanie potrzeb użytkowników i świadomie dobrać system.  Wstępnie można polecić rozwiązania: Blebox, Zamel, F&F, Finder. Trzeba pamiętać, że każdy system daje jakieś dodatkowe funkcjonalności więc warto zapoznać się z możliwościami systemów, aby jak najbardziej dopasować go do potrzeb.

Mam świadomość, że tą odpowiedzą nie spełniłem oczekiwań jakie zawarte były w pytaniu, lecz na tym etapie każda propozycja produktów będzie w moim odczuciu wciskaniem Ci "jakichś" produktów które niekoniecznie będą dla Ciebie optymalne. Sugeruję zrobić dokładną listę funkcjonalności jakie będą oczekiwane, wypisać jakie urządzenia będą w instalacji (np. jakie modele falowników PV, stacje ładowania aut elektrycznych, płyty indukcyjne, pralki, suszarki, zmywarki, klimatyzatory, pompy ciepła,  - od tego zależy dobór typu różnicówki). Warto ponieść koszty i wykonać "projekt" wykonawczy, aby na tej podstawie dobrać odpowiednie rozwiązania i dopiero wówczas szukać wykonawcy, który ma zrobić zgodnie z projektem. Dzięki temu wiele rzeczy będzie dobrze przemyślanych a wyceny będą dotyczyły tej samej instalacji wiec będziesz mieć pewność że wszyscy wyceniają to samo. 

Obecnie zapewne ilu wykonawców tyle różnych wariantów i nie dziwię się że można w tym wszystkim się pogubić.

Chyb że inaczej sprecyzujesz pytania. Np.:

Jaki jest dobry przewód YDYp. Jakiego producenta i jaką serię zabezpieczeń modułowych do domku jednorodzinnego proponujecie? Itp. W takim wypadku nie będziemy odnosić się do całości instalacji a jedynie będziemy rozmawiać o jakimś wąskim zagadnieniu (dla Ciebie to gorzej, bo właśnie pogląd na całość często powala wybrać właściwe rozwiązania).

"Mądry Polak po szkodzie"

Aby to przysłowie Ciebie nie dotyczyło, zachęcam do szczegółowego zapoznania się z raportem Bezpieczna elektryczność (link poniżej) a szczególnie slajd z str 109 i 110

• https://bezpiecznaelektrycznosc.pl/raport/raport-akcja-bezpieczenstwa

I zwróć uwagę na deklaracje instalatorów, a realia. Korzystając z możliwości postanowiłem zderzyć deklaracje elektryków które wyszły w powyższym raporcie z rzeczywistością (dane sprzedażowe są z 2024 r). Ne da się ukryć, elektrycy wiedzą że powinni stosować różnicówki typ: A, F, B, ale z sprzedaży wynika że nagminnie są kupowane i instalowane najtańsze typy AC (są dobre do odbiorników "czysto rezystancyjnych" których w naszych domach praktycznie nie ma).