Wkrętak – jaki wybrać, na co zwrócić uwagę?

Spośród wielu różnych narzędzi wkrętak, zwany potocznie i niepoprawnie „śrubokrętem", jest podstawowym wyposażeniem każdego: od majsterkowicza po profesjonalistę. Czy trzeba powiesić szafkę, czy zamontować lampę – zawsze stosujemy właśnie wkrętak. Jest on nieodzownym elementem wyposażenia każdego warsztatu. Warto zatem poświęcić nieco czasu na wybór właściwego narzędzia.

Konstrukcja wkrętaka

Każdy wkrętak składa się z trzech części:

• Grot – stanowi on część roboczą narzędzia. Jego wykonanie jest kluczowe ze względu na trwałość narzędzia oraz jego zastosowanie.
• Trzon – to część dystansująca grot od rękojeści narzędzia. Dostępne są modele z wbudowaną w trzon przekładnią umożliwiającą nastawę maksymalnego momentu obrotowego narzędzia.
• Rękojeść – czyli element, za który trzymamy narzędzie. Konstrukcja oraz zastosowane przy budowie rękojeści materiały mają kluczowe znaczenie ze względu na ergonomię pracy narzędziem.

Wybór odpowiedniego narzędzia elektryka, będącego podstawą domowego lub profesjonalnego warsztatu, należy zatem rozpocząć od wyboru właściwych grotów narzędzia. Oceniając produkt, należy zwrócić szczególną uwagę na materiał, z jakiego wykonana jest część robocza – czyli właśnie grot. Producenci prześcigają się w promowaniu różnych koncepcji materiałowych zastosowanych do produkcji wkrętaka.

Najczęściej jednak stosowane współcześnie materiały to stopy chromowo-wanadowe (CrV) lub chromowo-molibdenowe (CrMo). Jeżeli narzędzie przeznaczone jest do pracy w trudnych warunkach, warto pomyśleć o stopie utwardzanym w procesie produkcyjnym, np. poprzez kucie. Nie bez znaczenia jest także precyzja wykonania grotu. Niestety, wpływa to znacząco na cenę wkrętaka.

Optymalnym rozwiązaniem jest zakup narzędzia ze stopu CrMo. Zdecydowanie lepsze parametry wytrzymałościowe od stopu CrV gwarantują, że stworzony z ich wykorzystaniem wkrętak zapewni długą i sprawną pracę. Warto wspomnieć przy tej okazji, że na rynku można często spotkać narzędzia podrabiane. Charakterystyczny, ciemny kolor grotu CrMo symulowany jest… czarną farbą. Nieraz już po pierwszym zastosowaniu farba kruszy się, uwydatniając fałszerstwo. Dlatego wkrętak niemarkowy, będący chińskim zamiennikiem, to zła inwestycja. 
 

Tak kończy się zastosowanie taniego, podrabianego wkrętaka rodem z Chin

Kształt grotu wkrętaka

Kolejnym wyborem, jaki musimy podjąć, jest profil grotu narzędzia. I tutaj zaczynają się już schody. Groty wkrętaków mogą przyjmować różnorakie kształty. Poszczególne profile dostępne są w różnych rozmiarach. Wniosek nasuwa się sam: nie ma narzędzia uniwersalnego. Trzeba zatem dokonać zakupu kilku wkrętaków o różnych profilach. A spośród jakich profili należy wybierać? Najczęściej dzielone są one na pięć podstawowych kategorii:

• wkrętaki płaskie,
• wkrętaki krzyżowe,
• wkrętaki typu „torx”,
• wkrętaki imbusowe,
• wkrętaki specjalistyczne.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wkrętak

Poszczególne profile dostępne są w różnych rozmiarach. Każdorazowo podczas wykonywania poszczególnych prac należy dobrać rozmiar narzędzia do konkretnych potrzeb. Każdy majsterkowicz w swoim warsztacie powinien zatem posiadać zestaw kilku wkrętaków (które stanowią niezbędne minimum): 

Niezbędne minimum wkrętaków dla elektryka

Trzon i rękojeść wkrętaka

Jakość wykonania grotu narzędzia jest niezwykle istotna. Jednak równie ważne jest wykonanie trzonu i rękojeści wkrętaka. Oceniając jakość narzędzia, warto zwrócić uwagę na głębokość wprowadzenia trzonu w rękojeść narzędzia oraz sposób jej mocowania. Ma to istotne znaczenie dla żywotności wkrętaka, ponieważ częstą przyczyną zniszczenia narzędzia jest pęknięcie rękojeści wynikające z płytkiego osadzenia trzonu lub też słabego mocowania trzonu w rękojeści. Przy dużych momentach skrętnych materiał łączenia oraz samej rękojeści pęka. Może też dojść do wykrzywienia trzonu narzędzia.

Przykład wykrzywienia trzonu wkrętaka

Od konstrukcji rękojeści zależy ergonomia użytkowania wkrętaka. Starsze narzędzia wykonywane były z drewna i posiadały drewniane, kanciaste rękojeści. Z czasem drewno zastąpiło tańsze tworzywo sztuczne. Zachowano jednak kształt kanciasty. Takie narzędzie przy długiej eksploatacji może powodować powstawanie pęcherzy na skórze, a także spowalnia pracę (trudniej przekręcić narzędzie w dłoni). Nie jest to na pewno wygodne rozwiązanie w przypadku prac profesjonalnych. Ma jednak swoje cele i zalety. Kanciasty kształt służy wzmocnieniu siły nacisku, wzmacnia też moment skrętny. Jego pozostałość znajdziemy w niemal każdym nowoczesnym narzędziu, ponieważ dodatkowo zapobiega on staczaniu się narzędzia z blatu stołu.

Nowoczesny, dobrze wykonany wkrętak powinien posiadać wygodną rękojeść pokrytą materiałem zapobiegającym ześlizgiwaniu się narzędzia podczas pracy. Najlepiej sprawdzi się materiał dwukompozytowy lub też monolityczny, dobrany tak, by nie dopuszczać do ześlizgiwania się ręki z rękojeści. Dodatkowo materiał powinien zapewniać skórze możliwość wentylacji. Należy unikać narzędzi posiadających wkładki mocowane lub wklejane w rękojeść, gdyż ich żywotność jest drastycznie krótka i tak skonstruowana rękojeść nie spełni swojego zadania. Markowi producenci dużą wagę przywiązują także do odpowiedniego wyprofilowania uchwytu i doboru jego wagi. Ma to znaczenie przy zastosowaniach profesjonalnych i wkręceniu milionów śrub i wkrętów. Należy pamiętać, że ergonomia użytkowania narzędzia wpływa na zdrowie użytkownika. A zdrowie jest najważniejsze.

Warto wspomnieć tu o produktach firmy Wiha, która to firma jako jedyny (na czas sierpnia 2020 r.) posiada certyfikat ergonomii narzędzia AGR. Kupując takie narzędzie, można być pewnym jego ergonomii użytkowej. Nowoczesne profile rękojeści dopasowane są do kształtu dłoni. Jednak każdy posiada nieco inną rękę. Ostatecznego wyboru narzędzia trzeba zatem dokonać zawsze po przetestowaniu kilku modeli.

Różne profile rączek – każdy powinien dopasować profil do własnej ergonomii pracy

Czasem jednak to nie ergonomia użytkowa jest głównym wyznacznikiem narzędzia. Niejednokrotnie potrzebne są wersje specjalne rękojeści lub trzonu. Gdy wymagane jest dokręcanie śrub z większą siłą, wzmocnić ją możemy poprzez zastosowanie wkrętaka o rękojeści specjalnie profilowanej (w kształcie litery T) lub też poprzez zastosowanie narzędzia posiadającego kołnierz sześciokątny, umożliwiającego dokręcenie wkrętu dodatkowym kluczem nasadowym. 

Każdego narzędzia trzeba używać zgodnie z przeznaczeniem, w innym przypadku musimy liczyć się z uszkodzeniem narzędzia. Przykład zastosowania wskaźnika zasilania do wkręcania śrub mocujących zakończonego uszkodzeniem narzędzia.

Często producenci różnych urządzeń podają wymagania dotyczące maksymalnego momentu, z jakim dokręcone mają być śruby. W takim przypadku nieocenione będzie narzędzie posiadające wbudowany w trzon dynamometr. Z jego zastosowaniem możemy precyzyjnie dobrać moment wymagany do wkręcenia śruby zgodnie z zaleceniami producenta.

UWAGA! Niektórzy producenci wymagają dla zachowania gwarancji stosowania narzędzi dynamometrycznych z określoną wartością momentu obrotowego.

Wkrętak dla elektryka

Wkrętak stosowany przez elektryka różni się znacząco od narzędzi ogólnego zastosowania. Podstawowym wymogiem stawianym takim wkrętakom jest zapewnienie bezpieczeństwa pracy. Uzyskuje się je dzięki zastosowaniu odpowiedniej izolacji narzędzia. Wkrętaki elektryka posiadają cały trzon zabezpieczany izolatorem. Zapewniają bezpieczeństwo pracy przy napięciu sięgającym 1000V. Informacja o wartości napięcia powinna być naniesiona na narzędzie w sposób nieścieralny. 

Każdy z wkrętaków posiada izolację potwierdzoną oznaczeniem 1000V

Obok informacji o napięciu 1000V znajdują się informacje dotyczące norm, jakie spełnia urządzenie. Warto zwrócić uwagę na zgodność narzędzia z normami. Zapewnia to bezpieczeństwo użytkowania wkrętaka. Zachowanie procedur testowych jest zabiegiem kosztownym. Zatem głównie markowe narzędzia spełniają najwyższe normy bezpieczeństwa poświadczone szeregiem certyfikatów. Czy ma to znaczenie w praktyce? Tak, ponieważ zdrowie i bezpieczeństwo są najważniejsze.

Grot wkrętaka PZ/FL – płaskokrzyżowego – to doskonałe rozwiązanie w przypadku konieczności dokręcania zabezpieczeń w rozdzielnicy.

W przypadku wkrętaków stosowanych przez elektryka istotne jest zapewnienie wygody pracy przy pracy narzędziem w wielu płaszczyznach. Dlatego też markowe narzędzia posiadają grube rękojeści pozwalające na pewny chwyt w przypadku montażu osprzętu na ścianie, mocowania opraw sufitowych czy też składania szaf rozdzielczych. 

Gruba rękojeść zapewnia lepszy uchwyt w każdej pozycji pracy.

Polecamy także: Jaka wiertarka do domu i nie tylko?

Marketing narzędziowy

Na koniec warto poruszyć temat marketingu narzędziowego. W ostatnich latach producenci prześcigają się w wynajdywaniu innowacyjnych technologii o bajecznych nazwach. Przyczynia się do tego rozwój technologii materiałowych oraz programów CAD umożliwiających projektowanie nowych narzędzi. Technologie materiałów kompozytowych, wtryskarek, obróbki laserowej oraz nowoczesnego odlewnictwa niewątpliwie wpływają na kształt, ergonomię i jakość nowych narzędzi. Są także pokarmem dla marketingowców, którzy umiejętnie nazywając modyfikacje, wywołują wrażenie unikalności narzędzia. Przy wyborze wkrętaka do zastosowań domowych lub też profesjonalnych proponuję jednak zwrócić uwagę na inne, niemarketingowe aspekty narzędzia. Solidne materiały, wygoda użytkowania i bezpieczeństwo potwierdzone certyfikatami są zdecydowanie istotniejsze niż slogany naniesione na ulotki i opakowanie narzędzia. 

Podsumowanie

1. Warto wybrać wkrętak posiadający grot wykonany z wykorzystaniem kompozytów chromowo-molibdenowych (CrMo).
2. Nie istnieje jedno, uniwersalne narzędzie. Zakup powinien obejmować wkrętaki zróżnicowane pod względem typu grotu (płaskie, krzyżowe, torxy, imbusy) oraz pod względem wielkości narzędzia. 
3. Ergonomia uchwytu jest kluczowym aspektem przy wyborze narzędzia. Warto dopłacić, by mieć droższe narzędzie, jednak posiadające wygodniejszą rękojeść, odporną na „ślizganie” w dłoni, umożliwiającą oddychanie skórze oraz uniemożliwiającą toczenie się narzędzia po stole.
4. Należy unikać produktów pozbawionych certyfikatów oraz podróbek markowych rozwiązań (grot malowany farbą zamiast wykonanego z CrMo).
5. Nie warto łapać się na marketing produktowy – nie zawsze jest on wyznacznikiem jakości produktu.
6. Narzędzie stosowane przy pracy z instalacją elektryczną powinno być zawsze produktem markowym, posiadającym stosowne certyfikaty i znakowanym poprzez naniesienie „1000V” na urządzeniu w sposób nieścieralny.