Nieprawidłowy montaż paneli fotowoltaicznych i jego praktyczne konsekwencje – gwarancja, rękojmia, likwidacja szkód

Niniejszy artykuł opisuje zagadnienia dotyczące realizacji uprawnień z tytułu gwarancji, rękojmi oraz praktyczne aspekty umów ubezpieczenia systemów fotowoltaicznych na gruncie nieprawidłowego montażu systemu fotowoltaicznego przez instalatora. 

W artykule postaramy się odpowiedzieć na pytania czytelników m.in. czy nieprawidłowy montaż może doprowadzić do utraty gwarancji fabrycznej modułów fotowoltaicznych, odmowy odrzucenia roszczenia odszkodowawczego przez ubezpieczalnię oraz jakie są sposoby zabezpieczenia się przed błędami wykonawców.

Uprawnienia z tytułu gwarancji

Gwarancja stanowi zapewnienie producenta o jakości produktu i określa procedurę postępowania w przypadku wystąpienia w produkcie wady. Przed zawarciem umowy na zakup modułów fotowoltaicznych oraz pozostałych elementów systemu należy dowiedzieć się szczegółowo czego dotyczy gwarancja (trwałość elementów instalacji lub jej wydajność), jaki jest jej zakres i jakie wyłączenia zostały w niej przewidziane. 

Obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług.

Zgodnie z art. 577 § 2 Kodeksu cywilnego (dalej „KC”), obowiązki gwaranta mogą polegać w szczególności na :

1. zwrocie zapłaconej ceny,
2. wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz
3. zapewnieniu innych usług

Zgodnie zaś z § 3 przywołanego przepisu, jeżeli została udzielona gwarancja co do jakości rzeczy sprzedanej, w razie wątpliwości poczytuje się, że gwarant jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w trakcie okresu gwarancyjnego.

Prawidłowy montaż instalacji fotowoltaicznej

Decydujący o zakresie gwarancji w każdym przypadku będzie dokument gwarancyjny, indywidualny dla danego producenta i danego produktu. Nie ma w tym zakresie reguły – producenci kształtują treści uprawnień gwarancyjnych według własnego uznania. W przypadku gdy standardy rynkowe wyznaczają okresy gwarancyjne znacznie dłuższe, niż ustawowy (wynoszący dwa lata, zgodnie z art. 577 § 4 KC), producenci w kartach gwarancyjnych przewidują szereg wyłączeń i warunków jakie należy spełnić, aby uprawnienia gwarancyjne zachować przez cały deklarowany okres. Gwarancja co do zasady obejmuje, wady fizyczne powstałe z przyczyn tkwiących w sprzedanej rzeczy, o ile nie zastrzeżono w dokumencie gwarancyjnym inaczej. Powyższe skutkuje tym, że gwarancja może nie mieć zastosowania w sytuacji wystąpienia uszkodzeń spowodowanych przez kupującego, wykonawców i inne osoby trzecie (nieprzestrzeganie instrukcji eksploatacji, naprawy przez osoby nieposiadające kwalifikacji), ani z powodu innych zdarzeń zewnętrznych, takich jak np. uszkodzenie modułów wskutek upadku drzewa spowodowanego wichurą, czy pożar mający źródło poza systemem fotowoltaicznym.

Innym z warunków zachowania uprawnień gwarancyjnych może być utrzymanie instalacji w należytym stanie poprzez dokonywanie cyklicznych przeglądów, czy zapewnienie, by montaż urządzenia/elementu został przeprowadzony w sposób zgodny z instrukcjami i zaleceniami producenta. Gwarancja na moduły fotowoltaiczne może też wymagać, by osoba zajmująca się montażem była w tym celu odpowiednio przeszkolona.

Jakie uprawnienia musi posiadać osoba wykonująca instalacje fotowoltaiczne?

Osoba zajmująca się montażem instalacji powinna posiadać co najmniej jedno z dwóch następujących uprawnień: 

1. certyfikat UDT potwierdzający kwalifikacje do instalowania odnawialnych źródeł energii wydany przez Urząd Dozoru Technicznego (na podstawie art. 136 ust. 3 i 4 ustawy z dn. 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii) lub
2. świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do zajmowania się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych - tzw. „uprawnienia SEP” (na podstawie art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne)

Przed nawiązaniem współpracy warto zatem upewnić się, że wybrany instalator dysponuje ważnymi uprawnieniami (każde z dwu wyżej wymienionych wymagają aktualizacji co 5 lat), czego można dokonać przez żądanie okazania dokumentów, czy złożenie w ramach umowy o wykonanie prac instalacyjnych odpowiednich oświadczeń przez instalatora.

Uprawnienia z tytułu rękojmi paneli fotowoltaicznych

Co w przypadku odmowy realizacji uprawnień gwarancyjnych przez producenta, który jako przyczynę utraty gwarancji wskaże dokonanie montażu niezgodnie z instrukcją i jego zaleceniami? Gdy nie jest możliwe skorzystanie z gwarancji z powodu stwierdzenia błędów montażowych instalacji fotowoltaicznej, czyli zaniedbań instalatora systemu, rozważyć należy skorzystanie z rękojmi. Rękojmia jest niezależnym od gwarancji trybem dochodzenia roszczeń od sprzedawcy lub instalatora w związku z ujawnieniem wady fizycznej zakupionych towarów lub wykonanych usług w ramach zawartej umowy o wykonanie prac instalacyjnych, mającej w rozumieniu kodeksu cywilnego charakter umowy o dzieło. Co do zasady, uprawnienia z tytułu rękojmi przysługują przez dwa lata od momentu wydania towaru klientowi lub przekazania dzieła (art. 568 § 1 KC, art. 638 § 1 KC)

Gdy za sprzedaż i montaż systemu odpowiedzialny jest ten sam podmiot, za wadę fizyczną sprzedanego systemu uznaje się także jej wadliwy montaż i uruchomienie, zgodnie z art. 556(1) § 3 KC: 

„Rzecz sprzedana ma wadę fizyczną także w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność(…)”

W takiej sytuacji konsumentowi przysługuje prawo żądania od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania instalacji, jednak obowiązany jest on ponieść część związanych z tym kosztów przewyższających cenę rzeczy sprzedanej albo może żądać od sprzedawcy zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości uiszczonej ceny, stosownie do art. 561(1) § 3 KC.

Kiedy natomiast zawieramy umowę z podmiotem odpowiedzialnym wyłączenie za instalację systemu, w związku z wadliwym wykonaniem usługi klientowi przysługuje rękojmia za wady wykonanego dzieła. Zawierając bowiem umowę z podmiotem świadczącym usługi z zakresu montażu systemów fotowoltaicznych i posiadającym w tym celu odpowiednie uprawnienia, konsument ma prawo oczekiwać, że prace zostaną wykonane w sposób należyty zgodnie z najlepszym stanem wiedzy technicznej, w szczególności w zgodzie ze specyfiką montowanego systemu i zaleceniami producenta w tym zakresie. Ponadto, do profesjonalnego wykonawcy instalacji fotowoltaicznej, stosownie do art. 355 § 1 KC, zastosowanie ma podwyższony miernik staranności z uwagi na zawodowy charakter prowadzonej przez niego działalności. Niemniej, niezmiernie ważne w tym zakresie będzie prawidłowe ukształtowanie umowy o wykonanie prac instalacyjnych. Jednoznacznie wskazanie wytycznych producenta montowanych elementów jako wiążących przy montażu instalacji może w przyszłości znacznie ułatwić wyegzekwowanie odpowiedzialności za ewentualną wadliwość wykonanych prac.

Termin od którego liczony jest upływ uprawnienia do skorzystania z rękojmi liczony jest od dnia wydania dzieła. Datą wydania dzieła w przypadku montażu instalacji fotowoltaicznej jest data odbioru instalacji przez złożenie np. podpisu zatwierdzającego kompletność prac na protokole odbiorczym.

Podkreślić także należy, że istnieją wyjątki pozwalające na skorzystanie z rękojmi pomimo upływu ustawowego dwuletniego terminu:

1. gdy instalator posiadał wiedzę o istnieniu wady i nie poinformował o niej klienta, bądź gdy po dokonaniu montażu instalator zapewnił klienta, że wady nie istnieją lub
2. gdy uprawnienia rękojmi zostaną umownie rozszerzone przez strony w ramach umowy o wykonanie prac instalacyjnych

Pierwsza z wymienionych sytuacji dotyczy zatajenia wady przez instalatora, którego dowiedzenie może skutkować zasadnością dochodzenia roszczeń reklamacyjnych pomimo upływu dwuletniego terminu. Druga odnosi się do warunków umowy o wykonanie prac instalacyjnych zawartej z wykonawcą. Przepisy kodeksu cywilnego dotyczące rękojmi mają charakter dyspozytywny, co oznacza, że w określonym zakresie, strony umowy mogą ukształtować postanowienia dotyczące rękojmi zgodnie ze swoją wolą. Przepisy chroniące interesy konsumentów wykluczają możliwość wyłączenia odpowiedzialności sprzedawcy lub instalatora z tytułu rękojmi, natomiast nie występują przeszkody, by tę odpowiedzialność rozszerzyć poprzez wydłużenie okresu rękojmi.

Ubezpieczenie instalacji fotowoltaicznej

Ubezpieczenie instalacji fotowoltaicznej, oferowane często przez sprzedawców systemów fotowoltaicznych w ramach uzupełnienia oferty, może dotyczyć ryzyk uszkodzeń i zniszczeń spowodowanych w instalacji nieprzewidzianymi, zewnętrznymi zdarzeniami losowymi, jak zjawiska atmosferyczne,  kradzież, czy akty wandalizmu. Nie występują w powyższym zakresie sztywne reguły i każde towarzystwo ubezpieczeniowe samodzielnie ustala specyfikę swoich produktów ubezpieczeniowych i należne stawki. Towarzystwo ubezpieczeniowe jednak jest zobowiązane do szczegółowego ujęcia przedmiotu ubezpieczenia, sumy ubezpieczenia, objętych ryzyk i wyłączeń w ramach umowy ubezpieczenia i dokumentu Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (OWU).

Ukierunkowanie produktów ubezpieczeniowych na ochronę przede wszystkim przed zdarzeniami losowymi skutkuje tym, że w OWU dedykowanych dla systemów instalacji fotowoltaicznych większości towarzystw ubezpieczeniowych występują różnego rodzaju wyłączenia w zakresie szkód spowodowanych przy montażu. Wyłączenia mogą obejmować także szkody występujące w następstwie rozruchu próbnego lub testów instalacji, a także podczas eksploatacji niezgodnej z zaleceniami producenta, czy dokonywania napraw i konserwacji przez osoby inne, niż posiadające odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia. 

Ubezpieczenia systemów fotowoltaicznych przeważnie nie obejmują także szkód spowodowanych wadami, za które co do zasady odpowiedzialny powinien być producent w ramach gwarancji, tj. błędami projektowymi, wadami technologicznym, materiałowymi czy konstrukcyjnymi.

Wskutek takiego określenia przedmiotu ubezpieczenia i wyłączeń, może mieć miejsce sytuacja w której przy ubezpieczeniu systemu fotowoltaicznego m.in. od ryzyka pożaru, ubezpieczyciel odmówi przyjęcia odpowiedzialności za szkodę spowodowaną pożarem z uwagi na stwierdzenie przez rzeczoznawcę, że pożar ten został spowodowany np. spięciem w instalacji mającym źródło w nieprawidłowym podłączeniu elementów instalacji. Może również dojść do ograniczenia odpowiedzialności ubezpieczyciela w przypadku, gdy stwierdzone w procesie montażu, konserwacji lub eksploatacji nieprawidłowości doprowadziły powiększenia rozmiaru szkody.

Nieprawidłowy montaż paneli fotowoltaicznych i jego praktyczne konsekwencje – podsumowanie 

Różnorodność produktów ubezpieczeniowych oraz specyfika uprawnień z tytułu gwarancji i rękojmi powoduje, że niezależnie od uprawnień konsumenckich gwarantowanych ustawowo, kluczem do możliwie najszybszego i najbardziej skutecznego uzyskania oczekiwanych efektów w przypadku wystąpienia szkód w instalacji fotowoltaicznej spowodowanych nieprawidłowym montażem, jest prawidłowo skonstruowana umowa o wykonanie prac instalacyjnych. 

Odpowiednie zapisy umowy mogą pomóc także znacząco ułatwić uzyskanie od instalatora naprawienia szkody doznanej w związku z odmową realizacji uprawnień gwarancyjnych przez producenta z uwagi na niezgodny z instrukcją montaż wykonany przez instalatora, a niekiedy uniknięcie czasochłonnego i kosztownego procesu sądowego. 

W celu jak najszerszego zabezpieczenia roszczeń na wypadek uszkodzeń powstałych w trakcie montażu instalacji fotowoltaicznej lub wskutek nieprawidłowego montażu paneli słonecznych, co wiązać się może z utratą uprawnień gwarancyjnych, bądź koniecznością skorzystania z uprawnień z tytułu rękojmi, przed zawarciem umowy o wykonanie prac instalacyjnych zalecamy skonsultowanie jej treści z doświadczonym prawnikiem.

Kancelaria Prawna CKC SOLUTION świadczy m.in. usługi prawne w zakresie uzyskiwania odszkodowań i opiniowania umów o wykonanie instalacji fotowoltaicznych.   Porady prawne są realizowane także on-line lub teleporady prawne. Umówienie porady prawej w formie on-line lub teleporady jest możliwe pod adresem [email protected]. 

Cały proces, włącznie z poradą prawną odbędzie się bez wychodzenia przez Państwa z domu w sposób zdalny. Wedle preferencji możliwa jest teleporada bądź videoporada. Kancelaria reprezentuje klientów w całej Polsce.

Autor: Mateusz Orlicki z kancelarii „CKC SOLUTION” Kancelaria Prawna Konrad Czaplicki

ul. Mlądzka 8 lok. 6, 04-136 Warszawa

https://www.ckcsolution.pl/