Czy stosowanie gniazd uniwersalnych jest w Polsce legalne?

Tylko w jednym miejscu spotkałem się z takim gniazdem i mam wątpliwości co do bezpieczeństwa. tak jak zaznaczyłeś - kiedy nie jest do końca dociśnięte to wystają bolce. Tego typu gniazda są dostępne normalnie na np. lotniskach?

A to ciekawy temat, dodaję do obserwowanych i liczę, że więcej ekspertów się wypowie

Na zadane w poście pytanie otrzymałem od kilku zaprzyjaźnionych osób odpowiedzi (za które BARDZO DZIĘKUJĘ) poza ŁNN a ponieważ uważam, że temat jest ciekawy poniżej publikuję przydatne informacje (szanuję anonimowość więc bez podania autora wypowiedzi).

********************************************************************************

Podszedłbym do tematu nieco filozoficznie.
Prawo Budowlane wskazuje na zasady wiedzy technicznej i należytą staranność.

art. 5. p.1:

              „Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, …”

art. 12. p.6:

              „Osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie są odpowiedzialne za wykonywanie tych funkcji zgodnie z przepisami i zasadami wiedzy technicznej oraz za należytą staranność w wykonywaniu pracy, jej właściwą organizację, bezpieczeństwo i jakość.”

Moja wiedza techniczna (wyniesiona ze szkoły, opracowań ekspertów, norm i doświadczenia) podpowiada mi, że gniazda są wykorzystywane przez laików. Co za tym idzie ich budowa musi być taka żeby laik po podłączeniu jakiegoś urządzenia nie był narażony na porażenie prądem elektrycznym w przypadku wystąpienia uszkodzenia. Zatem jeśli do takiego gniazda podłączymy urządzenie w II klasie to pewnie nic się nie stanie ale… laik może podłączyć pralkę, lodówkę itp. I brak kołka ochronnego będzie stanowić problem. Podsumowując w naszych warunkach pomimo braku konkretnego wskazania w przepisie lub normie na bazie wiedzy technicznej ja bym takiego gniazda nie zastosował (chyba że to miało by być gniazdo specjalne np. do prób w laboratorium firmy produkującej wtyki różnych typów).

Na marginesie ktoś skomentował, że normy nie są obligatoryjne. To wskazuje na brak zrozumienia statusu norm. Nomy stosuje się dobrowolnie. Nie oznacza to dowolności a jedynie możliwość odstępstw od normy i zastosowanie innego równoważnego rozwiązania. Wtedy jednak musimy udowodnić, że zastosowane rozwiązanie spełnia szereg wymogów bezpieczeństwa, funkcjonalności a w przypadku dyrektywy niskonapięciowej, zgodności.

********************************************************************************

Wydaje mi się że prawnie nie jest to w żaden sposób uregulowane, pod warunkiem że gniazdo jest zgodne z obowiązującą normą i jest na to dokument.

W przypadku takiego zestawienia widać natomiast, że urządzenie nie będzie miało połączenia z przewodem PE, co może już stwarzać zagrożenie i zostać zakwestionowane w przypadku wystąpienia wypadku (jeżeli producent elektronarzędzia wymaga aby takie połączenie było, bo nie ma ono II klasy ochronności).

********************************************************************************

Na ile pozwolił mi czas, wiedza i materiały które mam pod ręką napisałem odpowiedź (oczywiście można drążyć temat i wertować przepisy w nieskończoność, ale to powinno wystarczyć):

Gniazda wtykowe 1f są wyłączone z dyrektywy unijnej niskonapięciowej, ponieważ jest brak możliwości uzgodnienia norm ich dotyczących w UE.

Nie ma normy zharmonizowanej EN dla gniazd 1f. Każdy kraj UE ma swoje normy obejmujące gniazda i wtyczki 1f.

W Polsce jest nią Norma PN-IEC 60884-1:2006 Gniazda wtyczkowe i wtyczki do użytku domowego i podobnego – Część 1: Wymagania ogólne.

Ponadto w normach i przepisach dotyczących instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych:

-N SEP-E-002 Wytyczne i komentarz Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania,

-rozporządzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Część IV, rozdz. 8) (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1065),

-norma wieloarkuszowa PN-HD 60364 Instalacje elektryczne,

Nie ma rekomendowanego typu gniazd wtyczkowych jednofazowych do instalacji elektrycznych w budownictwie. Ale w imię dobrej praktyki inżynierskiej w Polsce stosujemy gniazda typu E spełniające wymagania normy PN-IEC 60884-1:2006, zapewniają one bezpieczeństwo użytkowania i są kompatybilne z wtyczkami przewodów zasilających urządzenia AGD, elektronikę itd.

Natomiast jeśli chodzi o gniazda uniwersalne to niestety, ale nie zdecydowałbym się na ich używanie ze względu na brak bolca uziemiającego PE, chociażby ze względu na zapisy w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1225).

Przy zachowaniu przepisów rozporządzenia, przepisów odrębnych dotyczących dostarczania energii, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, a także wymagań Polskich Norm, instalacje i urządzenia elektryczne powinny zapewniać:

a) dostarczanie energii elektrycznej o odpowiednich parametrach technicznych do odbiorników, stosownie do potrzeb użytkowych,
b) ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, przepięciami łączeniowymi i atmosferycznymi, powstaniem pożaru, wybuchem i innymi szkodami,
c) ochronę przed emisją drgań i hałasu powyżej dopuszczalnego poziomu oraz przed szkodliwym oddziaływaniem pola elektromagnetycznego.

2.5.1. Zgodnie z rozporządzeniem w instalacjach elektrycznych w budynkach należy stosować:

1) złącza instalacji elektrycznej budynku, umożliwiające odłączenie instalacji od sieci zasilającej, usytuowane w miejscu dostępnym dla dozoru i obsługi oraz zabezpieczone przed
uszkodzeniami, wpływami atmosferycznymi, a także ingerencją osób niepowołanych;
2) oddzielny przewód ochronny i neutralny, w obwodach rozdzielczych i odbiorczych instalacji elektrycznej;
3) urządzenia ochronne różnicowoprądowe uzupełniające podstawową ochronę przed porażeniem elektrycznym i ochronę przeciwpożarową, powodujące w warunkach uszkodzenia samoczynne wyłączenie zasilania.
Mogą być instalowane w różnych sieciowych warunkach pracy – w układach TN-S, TT oraz IT;
4) wyłączniki nadprądowe w obwodach odbiorczych.

5) zasadę selektywności (wybiórczości) zabezpieczeń;
6) przeciwpożarowe wyłączniki prądu, w obiektach budowlanych powyżej 1000 m3;
7) połączenia wyrównawcze główne i miejscowe, łączące przewody ochronne z częściami przewodzącymi innych instalacji i konstrukcji budynku;
8) zasadę prowadzenia tras przewodów elektrycznych w liniach prostych, równoległych do krawędzi ścian i stropów;
9) przewody elektryczne z żyłami wykonanymi wyłącznie z miedzi, jeżeli ich przekrój nie przekracza 10 mm2;
10) urządzenia ochrony przeciwprzepięciowej.

Z powyższego wynika, że gniazda muszą mieć styk ochronny PE a w wypadku gniazda uniwersalnego jest problem, ponieważ nie ma ono kołka uziemiającego a sposobu podłączenia „naszej” wtyczki do tego gniazda niestety nie znam.

Ponadto:

Gniazdo jest całkowicie płaskie (nie ma żadnego zagłębienia przez co jeśli wtyczka nie jest do końca dociśnięta pomiędzy gniazdem a wtyczką jest szczelina i widoczne są bolce znajdujące się pod napięciem? – elementy pod napięciem nie mogą być dostępne dla użytkownika

Po podłączeniu wtyczki nie ma możliwości podłączenia uziemienia (mimo że jest zaznaczone na gnieździe) – brak bolca niestety eliminuje to gniazdo chyba, że użyjemy odpowiedniej wtyczki

********************************************************************************

Przejrzałem temat gniazd i zweryfikowałem temat  w kilku publikacjach w wersji papierowej. Od razu informuję, że aby nie sugerować się dyskusją jaka toczy się pod materiałem w sieci nie przeglądałem jej, aby nie sugerować się opiniami innych osób.

Temat jest nierozwiązany, gdyż w nie znalazłem żadnego przepisu, który by regulował stosowanie gniazd wtyczkowych w obiektach budowlanych. Nie ma określonych typów dopuszczonych do stosowania w budynkach, a wymagania dotyczą przede wszystkim stopnia ochrony IP oraz nieraz dodatkowe IK.

Dlatego też, stosowanie określonych gniazd musi wynikać z tzw. zasad wiedzy technicznej zgodnie z Art. 5. Ustawy Prawo Budowlane. Wśród wymienionych priorytetów stosowania "zasad wiedzy technicznej" jest także bezpieczeństwo użytkowania pod którym rozumiemy oczywiście zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony przeciwporażeniowej. 

Problemem w rozumieniu zasad wiedzy technicznej jest niestety w tym przypadku znak CE, który wskazuje, że dany wyrób został zbadany przez producenta i uznany za spełniający wymogi UE dotyczące zdrowia, bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Wiele osób traktuje to jako zezwolenie do stosowania w każdych warunkach, nie analizując ogólnie przyjętych zasad wiedzy jakie obowiązują w danym kraju.

Zwróć uwagę, że ten problem funkcjonuje w naszym systemie o kilkudziesięciu lat. W czasach gdy instalacje elektryczne pracowały w układzie TN-C, to np. gniazda ze stykiem ochronnym stosowane były (i niestety nadal jest stosowane) wyłącznie w kuchniach i łazienkach. W innych pomieszczeniach stosowano najprostsze gniazda bez styku ochronnego, co powodowało, że jeśli użytkownik podłączał i nadal podłącza urządzenie w I klasie ochronności tracił i traci dodatkową ochronę przeciwporażeniową (ochronę przy uszkodzeniu). Użytkownicy (zdecydowana większość) nadal nie są tego świadomi i uważają, że eksploatują w sposób bezpieczny  instalacje i odbiorniki elektryczne.

Dlatego też, uważam, że najlepszym rozwiązaniem jest edukacja - nie tylko użytkowników, ale także wykonawców, projektantów  i inspektorów o tym co to są zasady wiedzy technicznej i jak z nich korzystać w codziennej pracy.

Nie mamy w Polsce ani nakazu ani zakazu dotyczącego jaki typ gniazda ma być stosowany. W związku z tym nie ma się do czego w tej kwestii przyczepić prawnie. Jednak wątpliwości wydają mi się słuszne i po prostu unikałbym stosowania ich.

Gniazda wtyczkowe jednofazowe są wyłączone z unijnej dyrektywy niskonapięciowej (ze względu na brak możliwości uzgodnienia norm ich dotyczących w ramach UE). Każdy kraj ma swoje normy dotyczące takich gniazd (w Polsce to norma PN-IEC 60884-1:2006), ale jak wiemy normy w Polce nie są obligatoryjne.

Z tego by wynikało że nie ma u nas nakazu wykorzystywania określonego typu gniazd elektrycznych. Ale co by powiedział sąd w przypadku czyjegoś porażenia to już inna sprawa. Może i prawnik nie znajdzie żadnego prawa jasno określającego, że takie gniazdo nie powinno być stosowane, ale biegły sądowy z pewnością nie pochwali jego stosowania.

mnie sie wydaje ze takich nie mozna stosowac u nas Gniazdo powiino byc troche wpuszczone no ale przeca brak bolca uziemiajacego To juz dobry prawnik by przy wypadku sobie mail uzywanie Wtyczka i gniazdo stanowia komplet i to powinno byc w tym samym standardzie wtedy jest ok a te uniwersalne to i owszem prund poplynie i urzadzenie zadziala ale czy to bedzie zgodnie z prawem Mnie sie zdaje ze nie