Symbole elektryczne, oznaczenia elektryczne. Klucz do zrozumienia instalacji elektrycznych

Symbole elektryczne są niezbędnym elementem w dziedzinie elektrotechniki i automatyki. Umożliwiają one przedstawienie różnych komponentów oraz ich funkcji w sposób graficzny, co ułatwia projektowanie, analizowanie i zrozumienie schematów elektrycznych.

Co to są symbole elektryczne?

Symbole elektryczne to graficzne przedstawienia elementów instalacji elektrycznych i elektronicznych. Używane są w schematach, które pokazują, jak poszczególne komponenty są ze sobą połączone oraz jakie mają funkcje. Dzięki nim inżynierowie, technicy i elektrycy mogą szybko zrozumieć, jak działa dany system.

Norma IEC 60617

Norma IEC 60617 to kluczowy standard dotyczący symboli graficznych używanych w dokumentacjach elektrycznych. Obejmuje szeroki zakres symboli, które są niezbędne do tworzenia czytelnych i spójnych schematów elektrycznych.

IEC 60617 definiuje symbole graficzne stosowane w schematach elektrycznych. Normy te są międzynarodowo uznawane i powszechnie stosowane przez inżynierów elektryków do przedstawiania różnych elementów i funkcji w układach elektrycznych. Stanowią fundament dla wszelkiego rodzaju dokumentacji, od schematów obwodowych po rysunki instalacyjne.

Symbole elektryczne – pobierz PDF.

Przykładowe często spotykane symbole elektryczne / oznaczenia elektryczne

Norma IEC 60617 zawiera setki symboli, ale niektóre z nich są szczególnie często spotykane w dokumentacjach elektrycznych:

Symbole połączeń elektrycznych

• Linie ciągłe reprezentujące przewody i kable.
• Linie przerywane oznaczające połączenia mechaniczne.

Przewody, połączenia, linie

Przewód, kabel, linia przesyłowa, szyny zbiorcze (symbol ogólny) (pozycja normy 03-01-01)

Przewód giętki, przewód ruchomy (pozycja normy 11-17-14)

Symbol elektryczny przewód neutralny N (pozycja normy 11-11-01)

Symbol elektryczny przewód ochronny PE (pozycja normy 11-11-02)

Symbol elektryczny przewód neutralny ochronny PEN (pozycja normy 11-11-03)

Symbol elektryczny linia trójfazowa z przewodem neutralnym i przewodem ochronnym 3L + N + PE (pozycja normy 11-11-04)

Symbol elektryczny zasilenie linii telekomunikacyjnej prądem przemiennym (pozycja normy 11-03-11)

Symbol elektryczny zasilenie linii telekomunikacyjnej prądem stałym (pozycja normy 11-03-12)

Symbol elektryczny linia napowietrzna (pozycja normy 11-03-03)

Symbol elektryczny linia podwodna (pozycja normy 11-03-01)

Symbol elektryczny linia podziemna (pozycja normy 11-03-02)

Symbol elektryczny odgałęzienie od przewodu (pozycja normy 03-02-04 03-02-05)

Symbol elektryczny połączenie przewodów (pozycja normy 03-02-01)

Symbol elektryczny zacisk, połączenie rozłącza (pozycja normy 03-02-02)

Symbol elektryczny listwa zaciskowa (pozycja normy 03-02-03)

Symbol elektryczny linia odchodząca od góry (pozycja normy 03-12-01)

Symbol elektryczny linia odchodząca w dół (pozycja normy 03-12-02)

Symbol elektryczny linia przechodząca pionowo (pozycja normy 03-12-03)

Aparaty, łączniki, urządzenia stacyjne

Symbol elektryczny stacja (pozycja normy 11-01-06)

Symbol elektryczny stacja planowana (pozycja normy 11-01-08)

Symbol elektryczny rozdzielnica (pozycja normy 11-12-07)

Symbol elektryczny linia graniczna, linia podziału miedzy polami (pozycja normy 02-01-06)

Symbol elektryczny ekranowanie (pozycja normy 02-01-07)

Symbol elektryczny uziemienie (symbol ogólny) (pozycja normy 02-15-01)

Symbol elektryczny uziemienie ochronne (pozycja normy 02-15-03)

Symbol elektryczny uziemienie bezszumowe (pozycja normy 02-15-02)

Symbol elektryczny masa, korpus, podstawa montażowa (pozycja normy 02-15-04)

Symbol elektryczny anoda ochronna (pozycja normy 11-04-08)

Symbol elektryczny ekwipotencjalność (pozycja normy 02-15-05)

Symbol elektryczny iskiernik (pozycja normy 07-22-01)

Symbol elektryczny ogranicznik przepięć, odgromnik (pozycja normy 07-22-03)

Symbol elektryczny warystor (pozycja normy 04-01-04)

Symbol elektryczny łącze wtykowe (pozycja normy 03-03-05, 03-03-06)

Symbol elektryczny łącznik (symbol ogólny) (pozycja normy 07-02-01, 07-02-02)

Symbol elektryczny stycznik (pozycja normy 07-13-02)

Symbol elektryczny przerywnik (pozycja normy 07-13-04)

Symbol elektryczny wyłącznik (pozycja normy 07-13-05)

Symbol elektryczny odłącznik (pozycja normy 07-13-06)

Symbol elektryczny rozłącznik (pozycja normy 07-13-08)

Symbol elektryczny rozłącznik bezpiecznikowy (pozycja normy 07-21-09)

Symbol elektryczny odłącznik bezpiecznikowy (pozycja normy 07-21-08)

Symbol elektryczny łącznik statyczny, symbol ogólny (pozycja normy 07-25-01)

Symbol elektryczny stycznik statyczny (pozycja normy 07-25-02)

Symbol elektryczny łącznik statyczny jednokierunkowy (pozycja normy 07-25-03)

Symbol elektryczny zamek z blokadą mechaniczną (łącznika) (pozycja normy 07-13-11)

Symbol elektryczny rozrusznik silnika (symbol ogólny) (pozycja normy 07-14-01)

Symbol elektryczny automatyczne wyzwalanie łącznika w przypadku zadziałania jednego z bezpieczników (pozycja normy 07-21-06)

Zestyki

Symbol elektryczny zestyk zwierny (pozycja normy 07-02-01 07-02-02)

Symbol elektryczny zestyk rozwierny (pozycja normy 07-02-03)

Symbol elektryczny zestyk przełączający z przerwą (pozycja normy 07-02-04)

Symbol elektryczny zestyk przełączający, otwarty w pozycji pośredniej (pozycja normy 07-02-05)

Symbol elektryczny zestyk zwierny, zwiera z opóźnieniem przy uruchamianiu (pozycja normy 07-05-01 07-05-02)

Symbol elektryczny zestyk rozwierny, zwiera z opóźnieniem przy powrocie (pozycja normy 07-05-03 07-05-04)

Instalacje - sprzęt instalacyjny

Symbol elektryczny instalacyjny wyłącznik nadprądowy (pozycja normy -)

Symbol elektryczny bezpiecznik topikowy (symbol ogólny) (pozycja normy 07-21-01)

Symbol elektryczny wskazanie strony bezpiecznika, która po zadziałaniu pozostaje pod napięciem (pozycja normy 07-21-02)

Symbol elektryczny gniazdo wtykowe instalacyjne (symbol ogólny) (pozycja normy 11-13-01)

Symbol elektryczny gniazdo potrójne (pozycja normy 11-13-02)

Symbol elektryczny gniazdo ze stykiem ochronnym (pozycja normy 11-13-04)

Symbol elektryczny gniazdo z wyłącznikiem (pozycja normy 11-13-06)

Symbol elektryczny gniazdo z transformatorem separacyjnym, np. gniazdo do golarki (pozycja normy 11-13-08)

Symbol elektryczny gniazdo telekomunikacyjne podstawowe przykłady oznaczenia: TP-telefon, FX- faks, M - mikrofon, L-głośnik, TV- telewizja (pozycja normy 11-13-09)

Symbol elektryczny łącznik instalacyjny (symbol ogólny) (pozycja normy 11-14-01)

Symbol elektryczny łącznik podświetlony (pozycja normy 11-14-02)

Symbol elektryczny łącznik jednobiegunowy (pozycja normy 11-14-03)

Symbol elektryczny łącznik dwubiegunowy (pozycja normy 11-14-04)

Symbol elektryczny łącznik grupowy (pozycja normy 11-14-05)

Symbol elektryczny łącznik zmienny (schodowy) (pozycja normy 11-14-06)

Symbol elektryczny łącznik krzyżowy (pozycja normy 11-14-07)

Symbol elektryczny łącznik szeregowy (pozycja normy -)

Symbol elektryczny ściemniacz (pozycja normy 11-14-08)

Symbol elektryczny łącznik pociągany (pozycja normy 11-14-09)

Symbol elektryczny łącznik krańcowy (pozycja normy -)

Symbol elektryczny przycisk (pozycja normy 11-14-10)

Symbol elektryczny przycisk podświetlony (pozycja normy 11-14-11)

Instalacje - sprzęt oświetleniowy

Symbol elektryczny wypust oświetleniowy (pozycja normy 11-15-01)

Symbol elektryczny kinkiet (pozycja normy 11-15-02)

Symbol elektryczny lampa (symbol ogólny) (pozycja normy 11-15-03)

Symbol elektryczny świetlówka (symbol ogólny) (pozycja normy 11-15-04)

Symbol elektryczny oprawa zawierająca 5 świetlówek (pozycja normy 11-15-06)

Symbol elektryczny lampa sodowa (pozycja normy -)

Symbol elektryczny lampa rtęciowa (pozycja normy -)

Symbol elektryczny projektor (reflektor) symbol ogólny (pozycja normy 11-15-07)

Symbol elektryczny projektor o świetle skupionym (spot light) (pozycja normy 11-15-08)

Symbol elektryczny projektor o świetle rozproszonym (pozycja normy 11-15-09)

Symbol elektryczny oświetlenie ewakuacyjne – punkt świetlny zasilany ze specjalnego obwodu (pozycja normy 11-15-11)

Instalacje – odbiorniki

Symbol elektryczny grzejnik wody (pozycja normy 11-16-01)

Symbol elektryczny wentylator (pozycja normy 11-16-02)

Symbol elektryczny zamek elektryczny (pozycja normy 11-16-04)

Symbol elektryczny grzejnik elektryczny (pozycja normy -)

Symbol elektryczny grzejnik elektryczny akumulacyjny (pozycja normy -)

Symbol elektryczny kuchenka elektryczna (pozycja normy -)

Symbol elektryczny pralka elektryczna (pozycja normy -)

Symbol elektryczny chłodziarka, zamrażarkau (pozycja normy -)

Symbol elektryczny zmywarka do naczyń (pozycja normy -)

Elementy bierne

Symbol elektryczny rezystor, rezystancja (symbol ogólny) (pozycja normy 04-01-01)

Symbol elektryczny rezystor zmienny (pozycja normy 04-01-03)

Symbol elektryczny rezystor nastawny (pozycja normy -)

Symbol elektryczny potencjometr (pozycja normy 04-01-07)

Symbol elektryczny indukcyjność, dławik (pozycja normy 04-03-01 04-03-02)

Symbol elektryczny kondensator, bateria kondensatorów (pozycja normy 04-02-01 04-02-02)

Symbol elektryczny kondensator elektrolityczny (pozycja normy -)

Symbol elektryczny cewka z rdzeniem magnetycznym, elektromagnes (pozycja normy -)

Przyrządy półprzewodnikowe

Symbol elektryczny złącze prostownicze, dioda półprzewodnikowa (symbol ogólny) (pozycja normy 05-03-01)

Symbol elektryczny dioda Zenera (pozycja normy 05-03-06)

Symbol elektryczny dioda LED (pozycja normy 05-03-02)

Symbol elektryczny dioda dwukierunkowa, diak (pozycja normy 05-03-09)

Symbol elektryczny tyrystor (symbol ogólny) (pozycja normy 05-04-04)

Symbol elektryczny tranzystor PNP (pozycja normy 05-05-01)

Symbol elektryczny tranzystor NPN z kolektorem na obudowie (pozycja normy 05-05-02)

Przyrządy sygnalizacyjne i pomiarowe

Symbol elektryczny wskaźnik lub miernik (symbol ogólny) (pozycja normy -)

Symbol elektryczny lampa sygnalizacyjna (pozycja normy 08-10-01)

Symbol elektryczny dzwonek (pozycja normy 08-10-06)

Symbol elektryczny brzęczyk (pozycja normy 08-10-10)

Symbol elektryczny syrena (pozycja normy 08-10-05)

Symbol elektryczny amperomierz (pozycja normy -)

Symbol elektryczny woltomierz (pozycja normy 08-02-01)

Symbol elektryczny watomierz (pozycja normy 08-02-04)

Symbol elektryczny częstościomierz (pozycja normy -)

Symbol elektryczny miernik cosj (pozycja normy 08-02-05)

Symbol elektryczny przyrząd rejestrujący (symbol ogólny) (pozycja normy -)

Symbol elektryczny licznik (pozycja normy -)

Symbol elektryczny licznik energii czynnej (pozycja normy 08-04-03)

Symbol elektryczny licznik energii biernej (pozycja normy 08-04-15)

Symbol elektryczny licznik dwutaryfowy (pozycja normy 08-04-08)

Symbol elektryczny oscyloskop elektroniczny (pozycja normy -)

Uruchamianie – napędy aparatów

Symbol elektryczny uruchamianie ręczne (symbol ogólny) (pozycja normy 02-13-01)

Symbol elektryczny uruchamianie cięgnem (pozycja normy 02-13-03)

Symbol elektryczny uruchamianie przez obracanie (pozycja normy 02-13-04)

Symbol elektryczny uruchamianie przyciskiem (pozycja normy 02-13-05)

Symbol elektryczny uruchamianie kluczykiem (pozycja normy 02-13-13)

Symbol elektryczny uruchamianie dotykiem (pozycja normy 02-13-07)

Symbol elektryczny uruchamianie dźwignią (pozycja normy 02-13-11)

Symbol elektryczny uruchamianie ręczne uchwytem odejmowanym (pozycja normy 02-13-12)

Symbol elektryczny przycisk bezpieczeństwa (pozycja normy 02-13-08)

Uruchamianie – napędy

Symbol elektryczny ręczny (symbol ogólny) (pozycja normy 07-07-01)

Symbol elektryczny elektromagnetyczny (pozycja normy 02-13-23)

Symbol elektryczny silnikowy (pozycja normy 02-13-26)

Symbol elektryczny pneumatyczny lub hydrauliczny jednokierunkowy (pozycja normy 02-13-21)

Symbol elektryczny pneumatyczny lub hydrauliczny dwukierunkowy (pozycja normy 02-14-22)

Symbol elektryczny z wykorzystaniem zakumulowanej energii mechanicznej (pozycja normy 02-13-20)

Symbol elektryczny łącznik przyciskowy z powrotem samoczynnym (pozycja normy 07-07-02)

Symbol elektryczny łącznik obrotowy bez powrotu samoczynnego (pozycja normy 07-07-04)

Przekaźniki pomiarowe

Symbol elektryczny cewka przekaźnika, wyzwalacza, (symbol ogólny) (pozycja normy 07-15-01)

Symbol elektryczny cewka przekaźnika z opóźnionym odpadaniem (pozycja normy 07-15-07)

Symbol elektryczny cewka przekaźnika z opóźnionym działaniem (pozycja normy 07-15-08)

Symbol elektryczny wyzwalanie cieplne (pozycja normy 07-15-21)

Symbol elektryczny wyzwalanie elektroniczne (pozycja normy 07-15-22)

Symbol elektryczny prąd zwrotny (pozycja normy 07-16-04)

Symbol elektryczny prąd różnicowy (pozycja normy 07-16-05)

Symbol elektryczny prąd ziemnozwarciowy (pozycja normy 07-16-07)

Symbol elektryczny prąd w przewodzie neutralnym (pozycja normy 07-16-08)

Symbol elektryczny opóźnienie (zwłoka czasowa) (pozycja normy 02-08-05)

Przekaźniki pomiarowe – przykłady

Symbol elektryczny przekaźnik zeronapięciowy (pozycja normy 07-17-01)

Symbol elektryczny przekaźnik nadprądowy zwłoczny (pozycja normy 07-17-04)

Symbol elektryczny przekaźnik mocowy (pozycja normy 07-17-03)

Symbol elektryczny przekaźnik podimpedancyjny (pozycja normy 07-17-09)

Symbol elektryczny przekaźnik do wykrywania zwarć miedzyzwojowych (pozycja normy 07-17-10)

Wytwarzanie i przekształcanie energii elektrycznej

Symbol elektryczny maszyna elektryczna (symbol ogólny). Wewnątrz należy wpisać odpowiednie oznaczenie literowe: C – przetwornica wirująca, G – generator, GS – generator synchroniczny, M – silnik, M – silnik prądu stałego, MS – silnik synchroniczny (pozycja normy 06-04-01)

Symbol elektryczny silnik liniowy (symbol ogólny) (pozycja normy 06-04-02)

Symbol elektryczny silnik indukcyjny trójfazowy z wirnikiem klatkowym (pozycja normy 06-08-01)

Symbol elektryczny silnik indukcyjny trójfazowy pierścieniowy (pozycja normy 06-08-03)

Symbol elektryczny transformator dwuuzwojeniowy (pozycja normy 06-09-01 06-09-02)

Symbol elektryczny transformator trójuzwojeniowy (pozycja normy 06-09-04 06-09-05)

Symbol elektryczny autotransformator (pozycja normy 06-09-06 06-09-07)

Symbol elektryczny dławik (pozycja normy 06-09-08)

Symbol elektryczny przekładnik prądowy, transformator impulsowy (pozycja normy 06-09-10 06-09-11)

Symbol elektryczny grupa trzech transformatorów jednofazowych o połączeniu gwiazda-trójkąt (pozycja normy 06-10-11 06-10-12)

Symbol elektryczny transformator trójfazowy o połączeniu gwiazda-trójkąt z podobciążeniowym przełącznikiem zaczepów (pozycja normy 06-10-13)

Symbol elektryczny regulator indukcyjny trójfazowy (pozycja normy 06-12-01)

Symbol elektryczny przekładnik prądowy dwurdzeniowy z jednym uzwojeniem wtórnym na każdym rdzeniu (pozycja normy 06-13-01A 06-13-01B)

Symbol elektryczny przekaźnik prądowy z dwoma uzwojeniami wtórnymi na wspólnym rdzeniu (pozycja normy 06-13-04 06-13-05)

Symbol elektryczny przekształtnik (symbol ogólny) (pozycja normy 06-14-01)

Symbol elektryczny prostownik (pozycja normy 06-14-03)

Symbol elektryczny prostownik mostkowy (pozycja normy 06-14-04)

Symbol elektryczny przekształtnik DC/DC (pozycja normy 06-14-02)

Symbol elektryczny falownik (pozycja normy 06-14-05)

Symbol elektryczny ogniwo pierwotne, akumulator, bateria akumulatorów (dłuższa linia oznacza biegun dodatni) (pozycja normy 06-15-01)

Symbol elektryczny elektrownia cieplna (pozycja normy 11-02-04)

Symbol elektryczny elektrownia cieplna projektowana (pozycja normy 11-02-03)

Symbol elektryczny elektrownia nuklearna (pozycja normy 11-02-06)

Symbol elektryczny elektrownia nuklearna projektowana (pozycja normy 11-02-05)

Symbol elektryczny elektrownia wodna (pozycja normy 11-02-02)

Symbol elektryczny elektrownia wodna projektowana (pozycja normy 11-02-01)

Symbol elektryczny elektrociepłownia (pozycja normy 11-01-04)

Ważniejsze symbole rozróżniające

Symbol elektryczny prąd stały; wartość napięcia podawana na prawo od symbolu, rodzaj układu po lewej stronie. Przykład: układ trójprzewodowy z przewodem środkowym M i napięciu 2x110 V 2/M 220/110 V (pozycja normy 02-01-03)

Symbol elektryczny prąd przemienny; wartość napięcia podawana na prawo od symbolu, rodzaj układu po lewej stronie. Przykład: układ trójfazowy 50 Hz czteroprzewodowy z przewodem neutralnym N i napięciu 3x400/230 V 3/N 400/230 V 50 Hz (pozycja normy 02-02-04)

Symbol elektryczny prąd przemienny średniej częstotliwości (akustycznej) (pozycja normy 02-02-10)

Symbol elektryczny prąd tętniący, prąd wyprostowany ze składową stałą (pozycja normy 02-02-12)

Symbol elektryczny odbiór (pozycja normy 02-05-05)

Symbol elektryczny przesył energii do szyn zbiorczych (pozycja normy 02-05-06)

Symbol elektryczny przesył energii od szyn zbiorczych (pozycja normy 02-05-07)

Materiał

Symbol elektryczny ciecz (pozycja normy 02-07-03)

Symbol elektryczny gaz (pozycja normy 02-07-04)

Symbol elektryczny półprzewodnik (pozycja normy 02-07-06)

Symbol elektryczny dielektryk (pozycja normy 02-07-07)

Symbole urządzeń

• Styczniki i przekaźniki
  Reprezentowane przez prostokąty z oznaczeniami literowymi i numerami zacisków. Na przykład, styczniki sterujące mogą być oznaczone literą „K”, a styczniki mocy literą „Q”.
• Wyłączniki
  Oznaczane za pomocą symboli wskazujących ich typ i funkcję, np. wyłącznik termiczny lub elektromagnetyczny.
• Bezpieczniki
  Symbole bezpieczników obejmują różne typy, od bezpieczników topikowych po rozłączniki bezpiecznikowe.

Symbole elementów pasywnych

• Rezystory
  Zazwyczaj oznaczane jako prostokąty lub zygzaki.
• Kondensatory
  Dwie równoległe linie, z jedną linią przerywaną dla kondensatorów zmiennych.

Symbole urządzeń sygnalizacyjnych

• Lampki kontrolne
  Okręgi z kropkami lub liniami, często z literą „P” dla wskaźników świetlnych.
• Sygnalizatory dźwiękowe
  Symbole dzwonków lub syren, reprezentujące sygnalizację akustyczną.

Podstawowe symbole elektryczne

Wśród najważniejszych symboli elektrycznych można wymienić:

• Źródło zasilania
  symbolizuje źródło energii, takie jak bateria lub zasilacz.
• Przełącznik
  umożliwia włączanie i wyłączanie obwodu.
• Bezpiecznik
  ochrona przed przeciążeniem w obwodzie.
• Rezystor
  ogranicza przepływ prądu w obwodzie.
• Kondensator
  magazynuje energię elektryczną.
• Dioda
  pozwala na przepływ prądu tylko w jednym kierunku.

Przykłady zastosowań symboli w schematach elektrycznych

Symbole z normy IEC 60617 są używane w różnorodnych schematach, takich jak:

Schematy obwodowe
Pokazują dokładne połączenia między komponentami elektrycznymi.

Schematy instalacyjne
Przedstawiają rozmieszczenie przewodów i urządzeń w instalacjach elektrycznych.

Schematy montażowe
Szczegółowo opisują montaż elementów w szafach sterowniczych lub na panelach.

Zastosowanie norm w schematach elektrycznych

Normy definiują różne typy schematów elektrycznych, które są niezbędne w dokumentacji technicznej. Należą do nich:

Schematy poglądowe (FA, FB)
Dostarczają ogólny obraz układu, zawierając minimalną szczegółowość. Są przydatne na wczesnym etapie projektowania, aby zrozumieć rozmieszczenie głównych komponentów.

Schematy niefunkcjonalne (FF)
Przedstawiają funkcjonalne połączenia i zależności między elementami, pomagając w identyfikacji punktów podłączeń i sygnałów.

Schematy obwodów (FS)
Najbardziej szczegółowe, pokazujące wszystkie elementy układu oraz ich połączenia, co jest kluczowe dla zrozumienia zasad działania i przepływu energii.

Schematy połączeń (MA, MB)
Opisują fizyczne połączenia kabli i przewodów, często nazywane schematami montażowymi.

Jak czytać symbole elektryczne?

Aby skutecznie czytać symbole elektryczne, warto zapoznać się z normami, takimi jak PN-EN 60617, które definiują standardowe oznaczenia. Ważne jest również praktykowanie na rzeczywistych schematach, co pozwala na lepsze zrozumienie ich znaczenia.

Symbole elektryczne odgrywają kluczową rolę w elektrotechnice i automatyce. Dzięki nim możliwe jest efektywne projektowanie i analizowanie systemów elektrycznych.