Poniższy artykuł opisuje kontrole instalacji fotowoltaicznych i magazynów energii, z którymi muszą liczyć się prosumenci. Jakie uprawnienia posiada przedsiębiorstwo energetyczne w zakresie przeprowadzanych kontroli, a jakie prawa przysługują kontrolowanym? Kto jeszcze może przeprowadzać inspekcje?
Kontrola przeprowadzana przez przedsiębiorstwo energetyczne
Uprawnienia przedsiębiorstw energetycznych do przeprowadzania kontroli wynikają z Rozporządzenia Ministra Energii z dnia 15 grudnia 2016 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez przedsiębiorstwa energetyczne (dalej „rozporządzenie”), wydanego na podstawie art. 6 ust. 8 ustawy Prawo energetyczne. Zgodnie z rozporządzeniem, osoby upoważnione przez przedsiębiorstwo energetyczne mają prawo przeprowadzać inspekcje, których zakres obejmuje:
- sprawdzenie prawidłowości eksploatacji i działania układów pomiarowo-rozliczeniowych oraz rozliczeń w zakresie paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła;
- ustalenie, czy miało miejsce pobieranie paliw lub energii bez zawarcia umowy albo z częściowym, lub całkowitym pominięciem układu pomiarowo-rozliczeniowego tj. legalność poboru;
- sprawdzenie dotrzymywania warunków zawartej umowy, w szczególności zgodności sposobu wykorzystywania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła z warunkami określonymi w umowie.
Kontrola powinna być przeprowadzona przez zespół składający się z co najmniej dwóch osób, w dniach i godzinach pracy obowiązujących u kontrolowanego lub w innym czasie uzgodnionym z kontrolowanym, w sposób, który nie powoduje nadmiernych zakłóceń pracy. W przypadku kontroli przeprowadzanej w lokalu mieszkalnym, kontrola może odbywać się tylko w godzinach od 6:00 do 22:00, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy.
Zespół kontrolujący wyposażony jest w szereg uprawnień, które umożliwiają przeprowadzenie skutecznej i dokładnej inspekcji. Zgodnie z §7 rozporządzenia kontrolujący mają prawo:
- dostępu do urządzeń technicznych i instalacji służącej do poboru lub wprowadzania paliw gazowych, energii elektrycznej lub cieplnej;
- żądania niezbędnych wyjaśnień ustnie lub w formie pisemnej w postaci papierowej;
- wykonywania dokumentacji fotograficznej lub audiowizualnej;
- wglądu do dokumentów i materiałów mających związek z przeprowadzaną kontrolą, w tym sporządzania ich kopii;
- przeprowadzania oględzin i prób układów pomiarowo-rozliczeniowych i instalacji służących do poboru lub wprowadzania paliw gazowych, energii elektrycznej lub cieplnej;
- przeprowadzania niezbędnych przeglądów urządzeń, będących własnością przedsiębiorstwa energetycznego, wykonywania prac związanych z ich eksploatacją lub naprawą oraz badań i pomiarów.
Dodatkowo, na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy Prawo energetyczne, kontrolujący mają prawo wstępu na teren nieruchomości lub do pomieszczeń, w których przeprowadzana jest kontrola. Mogą także przeprowadzać przeglądy urządzeń, przeprowadzać ich badania i pomiary oraz zbierać i zabezpieczać dowody dotyczące nielegalnego pobierania paliw lub naruszeń warunków umowy zawartej z przedsiębiorstwem energetycznym.
W związku z powyższym, po spełnieniu warunków proceduralnych takich jak okazanie przez kontrolującego upoważnienia do kontroli oraz legitymacji służbowej, właściciel instalacji jest zobowiązany do umożliwienia przeprowadzenia kontroli na terenie swojej nieruchomości. Niewskazane jest odmawianie wstępu kontrolerom na teren nieruchomości, na której znajdują się urządzenia podlegające kontroli. Mimo iż kontrolerzy nie mają uprawnień do samodzielnego podejmowania działań mających na celu przełamanie oporu, odmowa dostępu może skutkować wezwaniem Policji do zapewnienia asysty przy przeprowadzeniu inspekcji.
Wbrew obawom niektórych prosumentów, przedsiębiorstwo energetyczne ma prawo do przeprowadzania kontroli także z wykorzystaniem dronów. Jest to nowoczesna, ale zgodna z przepisami metoda inspekcji, która pozwala na zebranie dokumentacji fotograficznej lub audiowizualnej, do czego przedsiębiorstwo energetyczne jest uprawnione na podstawie § 7 pkt 3 rozporządzenia. Należy jednak zaznaczyć, że za pomocą dronów dozwolone jest jedynie wykonywanie zdjęć i nagrań wideo przedmiotu kontroli. Przedsiębiorstwo energetyczne nie jest uprawnione do utrwalania w formie dokumentacji fotograficznej lub audiowizualnej części nieruchomości, na których nie znajdują się elementy instalacji fotowoltaicznej ani inne urządzenia objęte kontrolą.
Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół, a o ustaleniach wskazujących na ujawnione nieprawidłowości w zakresie przeprowadzonej kontroli, w szczególności w zakresie eksploatacji układów pomiarowo-rozliczeniowych i prowadzonych rozliczeniach, informuje się kontrolowanego lub osobę przez niego upoważnioną.
Uprawnienia kontrolowanego w trakcie kontroli przeprowadzanej przez przedsiębiorstwa energetyczne
Kontrolowany ma możliwość uczestniczenia w dokonywaniu kontroli zarówno osobiście, jak i za pośrednictwem swoich reprezentantów. Ponadto kontrolujący doręcza mu upoważnienie do przeprowadzenia kontroli oraz okazuje legitymacją służbową. Zgodnie jednak z treścią art. 6 ust. 3 Prawo energetyczne w przypadku nieobecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej podczas kontroli — kontrolę można przeprowadzić po okazaniu dokumentów upoważniających do kontroli innemu pracownikowi kontrolowanego, za którego można uznać osobę, o której mowa w art. 97 Kodeksu cywilnego (osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa) lub przywołanemu świadkowi. W takim przypadku upoważnienie musi zostać niezwłocznie doręczone kontrolowanemu, najpóźniej w ciągu trzech dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli.
Przebieg kontroli dokumentowany jest w protokole, który podpisują zarówno kontrolujący, jak i kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona. Kontrolowanemu (oraz osobie przez niego upoważnionej) przysługuje prawo zgłoszenia umotywowanych zastrzeżeń co do ustaleń zawartych w protokole, które mogą być zgłoszone w formie pisemnej, papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni roboczych od dnia otrzymania protokołu.
Po zgłoszeniu zastrzeżeń, kontrolujący zobowiązany jest do ich niezwłocznej analizy oraz, w razie potrzeby, podjęcia dodatkowych czynności kontrolnych. W wyniku analizy, jeśli zastrzeżenia okażą się uzasadnione, protokół zostaje odpowiednio zmieniony. W przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń, kontrolujący przedstawia pisemne uzasadnienie swojego stanowiska.
Przegląd instalacji fotowoltaicznej
W polskim prawie nie ma przepisu bezpośrednio nakładającego obowiązek przeprowadzania okresowego przeglądu instalacji fotowoltaicznej. Zgodnie jednak z art. 62 ust. 1 pkt 2 Prawo budowlane właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest zobowiązany do regularnego sprawdzania stanu technicznego obiektu, a kontrola ta powinna obejmować również badanie instalacji elektrycznej.
Ustawa nakłada wymóg, aby takie kontrole były przeprowadzane co najmniej raz na 5 lat. Instalację fotowoltaiczną zainstalowaną na budynku i podłączoną do sieci należy uznać za część instalacji elektrycznej budynku, co oznacza, że także podlega ona obowiązkowi regularnych przeglądów.
Przegląd instalacji fotowoltaicznej może przeprowadzić wyłącznie specjalista posiadający odpowiednie uprawnienia SEP w zakresie eksploatacji i dozoru (pomiarów) instalacji elektrycznych, a koszt związany z tymi czynnościami ponosi właściciel lub zarządca obiektu budowlanego. Kontrola musi zostać należycie udokumentowana, a protokół przeglądu powinien zawierać m.in. ustalenia dokonane w zakresie kontroli, w tym wskazanie nieprawidłowości oraz zalecenia, jeżeli stwierdzono jakiekolwiek uchybienia.
Kontrola Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego
Kolejną kontrolą, na którą muszą być gotowi właściciele instalacji fotowoltaicznych to ta przeprowadzana przez organy nadzoru budowlanego. Art. 84 ust. 1 Prawo budowlane nadaje im uprawnienie do kontroli przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego, które wykonuje Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego. Duża część przeprowadzanych kontroli wynika z zawiadomienia organu o nieprawidłowościach przez osobę trzecią, jednakże organ może przeprowadzić taką inspekcję również z własnej inicjatywy.
Przepisy ustawy nadają Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego prawo wstępu do obiektu budowlanego i na teren budowy oraz żądania od uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, informacji lub udostępnienia odpowiednich dokumentów. Zgodnie z art. 81a ust. 2 Prawo budowlane czynności te przeprowadza się w obecności inwestora, kierownika budowy lub robót, kierownika zakładu pracy lub wyznaczonego pracownika bądź osób przez nich upoważnionych albo w obecności właściciela lub zarządcy obiektu, a w lokalu mieszkalnym — w obecności pełnoletniego domownika i przedstawiciela administracji lub zarządcy budynku.
W przypadku kontroli podmiotu niebędącego przedsiębiorcą, jeżeli żadna z wcześniej wymienionych osób nie jest obecna, w uzasadnionych przypadkach, czynności kontrolne mogą być dokonywane w obecności przywołanego pełnoletniego świadka. Ocena tego, czy dana sytuacja jest „uzasadnionym przypadkiem”, ma charakter uznaniowy i należy do organu wykonującego kontrolę.
W przypadku takiej kontroli należy pamiętać o tym, że zgodnie z art. 29 ust. 4 pkt 3) lit. c) Prawo budowlane do urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 6,5 kW stosuje się obowiązek uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych pod względem zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej, projektu tych urządzeń oraz zawiadomienia organów Państwowej Straży Pożarnej. W trakcie kontroli Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego konieczne będzie przedłożenie dokonanego uzgodnienia.
W sytuacji stwierdzenia istotnych nieprawidłowości podczas kontroli może zostać wszczęte tzw. postępowanie naprawcze, którego celem jest doprowadzenie prac do stanu zgodnego z prawem. Może również zostać nałożona kara finansowa.
Kontrola Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
Instalacja fotowoltaiczna instalowana na obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub w jego najbliższym otoczeniu musi być poprzedzona uzyskaniem pozwolenia właściwego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W tym celu składany jest wniosek o prowadzenie robót budowlanych na zabytkowym obiekcie wraz z dokładnym projektem uwzględniającym instalację fotowoltaiczną.
Po uzyskaniu decyzji pozytywnej możliwe jest zamontowanie instalacji, jednak należy liczyć się z tym, że Wojewódzki Konserwator Zabytków może przeprowadzić kontrolę instalacji fotowoltaicznej pod kątem przestrzegania i stosowania przepisów dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.
Na podstawie art. 38 Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami przy wykonywaniu kontroli wojewódzki konserwator zabytków lub osoby upoważnione do przeprowadzenia kontroli są uprawnione do:
- wstępu na teren nieruchomości, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie zniszczenia lub uszkodzenia zabytku;
- oceny stanu zachowania, warunków przechowywania i zabezpieczenia zabytków wpisanych do rejestru, a także zabytków znajdujących się w muzeach, bibliotekach oraz w zbiorach lub zasobach innych państwowych jednostek organizacyjnych i jednostek samorządu terytorialnego, w terminie uzgodnionym z ich właścicielem lub posiadaczem;
- sprawdzania zgodności wszelkich działań podejmowanych przy zabytkach wpisanych do rejestru oraz prowadzonych badań archeologicznych z zakresem lub warunkami określonymi w pozwoleniu i zatwierdzoną dokumentacją;
- żądania ustnych lub pisemnych informacji w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego dotyczącego zakresu kontroli;
- żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z zakresem kontroli;
- dokonania wpisu w dzienniku budowy w zakresie określonym przepisami Prawa budowlanego.
Taka kontrola powinna odbyć się w obecności kontrolowanej osoby fizycznej albo kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub upoważnionej przez niego osoby, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych. W przypadku utrudniania przeprowadzenia kontroli, Wojewódzki Konserwator Zabytków może wystąpić z wnioskiem do właściwego miejscowo komendanta Policji o pomoc w przeprowadzeniu czynności kontrolnych.
Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół podpisywany przez kontrolującego i kontrolowaną osobę fizyczną albo kierownika kontrolowanej jednostki organizacyjnej lub upoważnioną przez niego osobę, którzy mogą wnieść do protokołu umotywowane zastrzeżenia i uwagi.
Na podstawie ustaleń wynikających z kontroli, w przypadku ustalenia, że zabytek jest w nieodpowiednim stanie zachowania, Wojewódzki Konserwator Zabytków może wydać zalecenia pokontrolne usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości, w określonym terminie, o ile ich charakter nie uzasadnia wydania decyzji nakazującej przeprowadzenie prac niezbędnych ze względu na zagrożenie zniszczeniem lub istotnym uszkodzeniem zabytku. Kontrolowany, w terminie 14 dni od dnia otrzymania zaleceń, może zgłosić pisemnie umotywowane zastrzeżenia do zaleceń pokontrolnych oraz dodatkowe wyjaśnienia lub przedstawić dodatkową dokumentację. W wyniku ich zgłoszenia Wojewódzki Konserwator Zabytków może zmienić zalecenia pokontrolne albo odmówić ich zmiany przekazując swoje stanowisko wraz z uzasadnieniem.
Wojewódzki Konserwator Zabytków może również odstąpić od wydawania zaleceń i wydać decyzję, o której mowa w art. 43, art. 44 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 46 ust. 1, art. 49 ust. 1 lub art. 50 ust. 1 Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami. W wyniku ich wydania prosument może być nawet zmuszony do przywrócenia zabytku do poprzedniego stanu na przykład poprzez rozmontowanie instalacji fotowoltaicznej.
Podsumowanie
Kontrole instalacji fotowoltaicznych i magazynów energii w Polsce są szczegółowo określone przez przepisy prawne, które regulują zarówno uprawnienia przedsiębiorstw energetycznych, jak i prawa kontrolowanych prosumentów. Dodatkowo, instalacje fotowoltaiczne podlegają obowiązkowym przeglądom technicznym przynajmniej co 5 lat oraz mogą być kontrolowane przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, zwłaszcza w przypadku instalacji o większej mocy i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, gdy instalacja została zamontowana obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub w jego najbliższym otoczeniu. Regularne przeglądy, odpowiednia dokumentacja oraz współpraca z uprawnionymi organami są kluczowe, by zapewnić zgodność z przepisami i uniknąć potencjalnych problemów prawnych.
Autor: Dominika Urbańska z kancelarii „CKC SOLUTION” Kancelaria Prawna Konrad Czaplicki
Komentarze (0)