Artykuł został opracowany w ramach kampanii społecznej Bezpieczna elektryczność. Więcej interesujących treści znajdziesz na stronie akcji.
Odpowiedź na to pytanie nie jest trudna, ale ponieważ wokół tematu istnieje wiele „miejskich legend” i stereotypów nie wystarczy podać kwoty w zł, bo zagadnienie wymaga wyjaśnienia (orientacyjną kwotę wykonania bezpiecznej instalacji elektrycznej podaję pod koniec artykułu).
Osoba budująca dom (Inwestor) powinna mieć świadomość, za co płaci i jakie są minimalne wymagania techniczne dotyczące elektryki określone w polskim prawie (to, że w gniazdku jest „prąd” i „światło świeci” to zdecydowanie za mało).
Zanim podam przybliżone koszty wykonania instalacji elektrycznej w domu lub mieszkaniu omówię cztery kluczowe aspekty, które mają wpływ na ostateczną kwotę instalacji. Są to:
- wymogi prawne,
- opinie ludzi budujących dom,
- podejście instalatorów,
- życie, czyli teoria i praktyka.
Ale zacznę od najważniejszego, czyli ujednolicenia wiedzy. Co rozumiemy przez pojęcie instalacja elektryczna? Pytanie nie jest banalne, ponieważ przepytane przeze mnie grupy (instalatorzy i inwestorzy) pod pojęciem instalacja elektryczna rozumieją różne zakresy prac, a rozmawiając o pieniądzach, musimy wszyscy mieć jednakową podstawową wiedzę, więc temat ten obowiązkowo wymaga ujednolicenia.
Co to jest instalacja elektryczna w domku jednorodzinnym?
Inwestor pod tym pojęciem najczęściej rozumie wszystko, co jest potrzebne do podłączenia zasilania oraz wszystkie przewody, które mają być ukryte pod tynkiem. Dopytywani o szczegóły Inwestorzy najczęściej wymieniają:
- zasilanie domu,
- rozdzielnica z zabezpieczeniami,
- gniazdka, łączniki i oświetlenie,
- wideodomofon,
- bramy (wjazdowa na teren posesji i garażowa),
- inne kable np. anteny kamery, internet itp.
Elektryk na to samo pytanie udziela innych odpowiedzi (podaje inny zakres prac), ale zamiast robić kolejną listę, wstawię porównanie.
| Inwestor | Elektryk | ||
| 1 | Zasilanie budynku | x | x |
| 2 | Uziemienie | x | Jaki typ? Otok, szpilki czy uziom fundamentowy? |
| 3 | Rozprowadzenie i podłączenie kabli i przewodów gniazda zasilające i oświetlenie | x | Natynkowo, czy w bruzdach? Ile punktów? Z jakiego materiału są ściany, sufity i podłoga? |
| 4 | Monitoring (rozprowadzenie przewodów) | x | Ile kamer? Zasilanie PoE, czy indywidualne? |
| 5 | Anteny i przewody TV | x | Ile gniazd antenowych? |
| 6 | LAN czyli sieć internetowa (rozprowadzenie przewodów) | x | Ile gniazd i ile punktów pod zasilanie np. Access Pointów i innych urządzeń np. falownik PV.? |
| 7 | Instalacja na zewnątrz budynku (oświetlenie i gniazda) | x | Ile punktów? Czy w zakresie prac również prace ziemne, czy tylko wyprowadzenie z budynku kabli? |
| 8 | Instalacja fotowoltaiczna | x | Jaka (on-grid, off-grid, hybrydowa)? Gruntowa czy na dachu? Z magazynem energi, czy bez? |
| 9 | Elektryczne sterowanie ogrzewaniem | Ile to kosztuje? | Jaki system sterowania? Przewodowy, bezprzewodowy? Ile obwodów grzewczych? Czy tylko przygotowanie oprzewodowania czy również uruchomienie? Czy należy się integrować z jakimiś urządzeniami? |
| 10 | Elektrycznie sterowane rolety? | Ile to kosztuje? | Jaki system sterowania (przewodowy, czy bezprzewodowy)? |
| 11 | Domofon lub wideodomofon | x | Jaki system? Ile paneli lub unifonów wewnątrz budynku? |
| 12 | System wyrównania potencjałów w obiekcie | A po co? | x |
| 13 | Rozdzielnica z zabezpieczeniami | x | Ile obwodów? |
| 14 | Pomiary powykonawcze | x | x |
| 15 | Załatwienie formalności związanych z podłączeniem zasilania | x | Załatwia elektryk czy inwestor? |
| 16 | Instalacja odgromowa | Czy jest potrzebna i ile to kosztuje? | Z jakich materiałów: Ocynkowana, miedziowana, miedziana, aluminiowa, nierdzewna, z przewodów wysokonapięciowych? |
| 17 | Automatyka typu Smart Home | Ile to kosztuje? | Jaki system? Jakie funkcje są oczekiwane? Jakie funkcje będą automatyzowane? |
Powyższe, uproszczone zestawienie pokazuje, że pojęcie „instalacja elektryczna” jest obszerne, rozumiane w różny sposób i zanim zaczniemy omawiać koszty, należy dokładnie ustalić, o jakim zakresie prac myśli inwestor a co tak naprawdę będzie do wykonania.
Gdy zakres prac zostanie już ustalony, należy przejść do kolejnej kwestii, jaką jest określenie przez inwestora standardu użytych produktów.
Jaki standard instalacji elektrycznej wybrać?
Wielu instalatorów samych narzuca komponenty, na których są przyzwyczajeni robić, ale Inwestor zawsze może wskazać na jakich produktach, lub na jakiej „półce cenowej” ma być wykonana instalacja. Sprawa, którą musimy wyjaśnić to oczekiwana przez inwestora jakość elementów użytych w instalacji. W uproszczeniu możemy przyjąć trzy standardy:
- najniższa cena,
- ekonomiczny,
- premium.
Warto zaznaczyć, że producenci sami wprowadzając do sprzedaży produkty, pozycjonują je według podobnych umownych półek cenowych. Jaka jest między nimi różnica?
Zanim przejdziemy do różnic, musimy pamiętać, że powyższy funkcjonujący na rynku podział jest umowny, nieformalny więc warto poświęcić chwilę na jego omówienie. Grupę produktów najniższej ceny powinniśmy podzielić, uwzględniając kilka aspektów:
Najniższa cena – to najtrudniejsza do omówienia grupa, ponieważ bardzo łatwo tu o złe zrozumienie zagadnienia. Do tej grupy zaliczamy produkty wątpliwej jakości najczęściej pochodzące z dalekiego wschodu (tego zagadnienia nie będę omawiał), jak i markowe produkty dobrej jakości i to właśnie ta grupa produktów wymaga omówienia.
Markowi producenci często wypuszczają na rynek produkty, które realizują swoje podstawowe funkcje, ale mają tylko podstawową kolorystykę, nie mają akcesoriów uzupełniających, czyli nie można np. aparatury modułowej (potocznie bezpieczniki i różnicówki) rozbudowywać o dodatkowe elementy np. styki sygnalizacyjne, wyzwalacze, napędy, a w przypadku gniazd i łączników są tylko podstawowe dwa, trzy kolory i np. ramki są wykonane tylko z tworzywa sztucznego.
Albo w danej serii są tylko najczęściej stosowane wartości zabezpieczeń, a pełny typoszereg dostępny jest w droższych seriach. W najtańszym markowym asortymencie najczęściej znajdują się tylko podstawowe gniazda i łączniki, więc nie ma co w tych seriach szukać gniazd HDMI, ładowarek USB, czy zdalnego sterowania aparaturą modułową itp.
W standardzie „Ekonomicznym” umowną wcześniej omawianą niską półkę cenową poszerzamy o bardziej zaawansowane rozwiązania, większą ilość wzornictwa i kolorów w niektórym asortymencie i większy dostępny (choć często niepełny) typoszereg zabezpieczeń.
W tej grupie często są produkty bardziej zaawansowane technologicznie wymagające specjalistycznej wiedzy, więc część producentów zapewnia dodatkowe wsparcie techniczne.
Znaczna część producentów częściej decyduje się na przeprowadzenie dobrowolnych i dość kosztownych badań, które są wykonywane przez niezależne instytucje np. BBJ, VDE itp.
Znajdziemy tu również, choć w ograniczonym zakresie produkty, które mają specjalistyczne wykonania, badania i certyfikaty umożliwiające ich montaż np. w warunkach przemysłowych, morskich, czy strefach EX.
Standard „Premium” to produkty o bardzo wysokim standardzie wykonania, bogatym wzornictwie np. gniazda i łączniki posiadają ramki wykonane ze stali nierdzewnej, szkła, drewna, czy kamienia.
Np. aparatura modułowa zaliczana do tej grupy ma największe możliwości rozbudowy, ma wiele typów i rozwiązań niespotykanych we wcześniej omawianych grupach, które umożliwiają integrację z różnymi zewnętrznymi systemami i nadające się zamontować w wymagających trudnych warunkach występujących np. w przemyśle.
Dość często spotkać w tym segmencie można produkty, których budowa ułatwia (przyspiesza) wykonywanie pracy przez instalatora, dzięki czemu może on wykonać pracę szybciej a jak wiadomo - „Czas to pieniądz".
W przypadku produktów takich jak gniazda i łączniki półka premium oferuje najszerszą ofertę osprzętu dodatkowego np. ładowarki USB, radia, głośniki wbudowane w ramki itp., oraz niedostępne w innych seriach a w przypadku zabezpieczeń pełne typoszeregi, najbogatszy asortyment akcesoriów dodatkowych itd.
O zagadnieniu „półek cenowych” łatwo się rozmawia osobom z branży, ale aby przybliżyć zagadnienie szerszemu gronu czytelników, poniżej zrobiłem uproszczone zestawienie cenowe „takich samych” produktów (są to zamienniki handlowe nie mylić z zamiennikami technicznymi) z różnych „półek cenowych” stosowanych w każdej nowej instalacji elektrycznej.
Poniższe zestawienie na podstawie danych z www.tim.pl ceny brutto dla użytkownika niezalogowanego z dnia 2025-01-03.
| Wyłącznik nadprądowy 1P B 16A | ||
| 9,37 zł | 15,71 zł | 22,88 zł |
| Wyłącznik nadprądowy 1P B 16A 6kA KMB6‑B16/1 VDE 23140 | Wyłącznik nadprądowy 1P B 16A 6kA 230V SENTRON 5SL6116‑6 | Wyłącznik nadprądowy 1P B 16A 6kA AC S301 DX3 407432 |
 |
 |
 |
| Wyłącznik różnicowoprądowy 4P Typ A 25A 30 mA | ||
| 105,53 zł | 249,33 zł | 512,01 zł |
| Wyłącznik różnicowoprądowy A 4P 25A 30mA Schelinger A03‑K8‑4‑25‑030 | Wyłącznik różnicowoprądowy 4P 25A 0,03A EFI‑P4 A 25/0.03 002061511 | Wyłącznik różnicowoprądowy 4P 25A 0,03A typ A PFIM‑25/4/003‑A‑MW 235435 |
 |
 |
 |
| Ogranicznik przepięć Typu 1, 2 "B+C" 4P | ||
| 186,35 zł | 1 312,56 zł | 3 679,55 zł |
| Ogranicznik przepięć B+C 4P (T1+T2 AC) BY7‑40/4‑275 87.785 | Ogranicznik przepięć Typ T1+T2 4P 12,5kA/50kA 1,5kV DEHNshield TNS 255 941400 | Ogranicznik przepięć Typ 1+2 4P 25/100kA 1,5kV DEHNventil M TNS 255 FM 951405 |
 |
 |
 |
| Przewód YDYp 3x2,5 żo | ||
| 323,40 zł (cena za 100 m) | 418,89 zł | 563,29 zł |
| Przewód YDYp 3x1,5 żo 300/500V /25m/ | Przewód YDYp 3x2,5 żo 450/750V /100m/ | Przewód NKT instal PLUS CENTER YDYp 3x2,5 żo biały 450/750 /100m/ |
 |
|
 |
Jak pokazuje powyższe zestawienie, różnice w cenach są duże, a jeśli uwzględni się, że w instalacji stosuje się większą ilość elementów, różnica w ostatecznej kwocie potrafi być znacząca.
Uwaga, powyższe przykłady nie uwzględniają polityki cenowej producentów, bo są podane w cenie „wyjściowej” brutto i nie zawierają rabatów udzielanych podczas zakupów.
W związku z tym realnie w zależności od ustalonych warunków handlowych poszczególne produkty można kupić taniej, a uwzględniając różne możliwości rozliczenia podatku VAT (zakup samych produktów, lub u instalatora zakup usługi zawierającej robociznę i produkty). Jak widać ostateczna cena może być inna, niż pierwotnie mogłoby się wydawać, co nie ma wpływu na aktualność omawianych w tym artykule zagadnień.
Ale zostawmy na chwilę ceny i sprawdźmy co odnośnie instalacji elektrycznej „mówi” obowiązujące w Polsce prawo?
Instalacje elektryczne a polskie prawo
Ustawa Prawo Budowlane w Art. 7. 1. Zalicza warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i ich usytuowanie do przepisów techniczno-budowlanych, przez co istnieje obowiązek stosowania opisanych tam rozwiązań.
Niestety zamieszczone wytyczne są na dużym poziomie ogólności, przez co szczególnie u osób o niskiej wiedzy technicznej, które na rynku walczą szybkością wykonania instalacji i niską ceną powstaje duże pole do wyciągania błędnych wniosków. Aby łatwiej zrozumieć zagadnienie, omówię je na przykładzie obowiązkowej ochrony przeciwprzepięciowej i przeciwporażeniowej. Zobacz, poniżej wypisałem fragmenty, które poruszają to zagadnienie:
…
§ 180. Instalacja i urządzenia elektryczne, przy zachowaniu przepisów rozporządzenia, przepisów odrębnych dotyczących dostarczania energii, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, a także wymagań Polskich Norm odnoszących się do tych instalacji i urządzeń, powinny zapewniać:
…
2) ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, przepięciami łączeniowymi i atmosferycznymi, powstaniem pożaru, wybuchem i innymi szkodami;
źródło: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220001225
W związku z powyższym część osób wykonując instalację elektryczną w budynku, instaluje na wejściu zasilania jeden, trójfazowy ogranicznik przepięć i jeden wyłącznik różnicowoprądowy Typ AC o czułości 30 mA twierdząc, że w ten sposób zrealizowali wszystkie obowiązujące wymogi prawne związane z ochroną przeciwprzepięciową i przeciwporażeniową.
Niestety w ten sposób popełniają poważny błąd, sprowadzając zagrożenie dla życia i zdrowia użytkowników instalacji elektrycznej oraz podłączonych do nich urządzeń.
Nie będę w tym artykule robił szczegółowych wywodów technicznych, a tylko w dużym uproszczeniu wspomnę, że używane w naszych domach podłączane do instalacji elektrycznej urządzenia w zależności od swojej wewnętrznej budowy mogą wprowadzać różne zagrożenia związane z porażeniem prądem elektrycznym.
Nie będąc elektrykiem, możesz nie wiedzieć, że rozwijająca się technologia coraz częściej stosowana w naszych domach np. płyty indukcyjne, fotowoltaika, magazyny energii, ładowarki samochodów elektrycznych, czy płynna regulacja prędkości obrotowej silników (przemienniki częstotliwości) stosowana np. w pralkach, zmywarkach, suszarkach, klimatyzatorach, ekspresach do kawy, wprowadza nowe zagrożenia, przed którymi nie są w stanie zabezpieczyć nas najprostsze i najczęściej stosowane w Polsce wyłączniki różnicowoprądowe typu AC (w niektórych krajach ich stosowanie w budownictwie mieszkaniowym zostało zakazane kilka lat temu).
Skoro są nowe zagrożenia, to nie powinno nikogo dziwić, że powstały inne typy zabezpieczeń różnicowoprądowych np. A; Hi; F; B; B+, które zapewniają wyższy poziom ochrony i które należy dobierać w zależności od rodzaju zagrożeń występujących w naszej instalacji.
Ponieważ tematem tej wypowiedzi są koszty instalacji elektrycznej, więc w tym miejscu wspomnę o dwóch często pomijanych zagadnieniach, które mają wpływ na końcowe koszty instalacji elektrycznej:
- Patrząc na urządzenie np. falownik fotowoltaiki, czy ładowarka aut elektrycznych nie jest się w stanie określić jaki typ wyłącznika różnicowoprądowego należy zastosować. Aby to ustalić, należy zapoznać się z instrukcją obsługi urządzenia i szukać odpowiednich wytycznych producenta. Niestety często tych wytycznych nie ma, więc ze względów bezpieczeństwa należy przyjąć, że producent w budowie wewnętrznej danego urządzenia nie zastosował odpowiednich zabezpieczeń lub innych rozwiązań technicznych, które eliminują zagrożenie i odpowiedni poziom bezpieczeństwa musi być zapewniony przez instalację elektryczną, np. stosując wyłącznik różnicowoprądowy typ F lub B, albo B+.
- Ułatwieniem w doborze typu zabezpieczenia różnicowoprądowego jest fakt, że jak pokazuje powyższy rysunek, każdy kolejny typ różnicówki chroni w pełnym zakresie swojego poprzednika, zwiększając jego zdolność ochrony o kolejny zakres.
Prawo dotyczące ochrony przeciwporażeniowej a wyłączniki różnicowoprądowe
Podsumowując powyższe zagadnienie ochrony przeciwporażeniowej obowiązujące w Polsce, prawo narzuca konieczność stosowania wyłączników różnicowoprądowych, ale nie określa typu i ilości zabezpieczeń, jakie należy użyć. Odpowiedzialność za prawidłowy dobór ilości i typu wyłączników różnicowoprądowych spoczywa na projektancie i elektryku, a ci dobór zabezpieczeń powinni dokonywać na podstawie informacji o urządzeniach, jakie będą użytkowane w instalacji elektrycznej.
Ponieważ omawiamy koszty wykonania instalacji elektrycznej, warto wspomnieć o pozornych oszczędnościach, jakie często robią inwestorzy, wybierając tańsze produkty np. ładowarki samochodów elektrycznych, ale dokonując wyboru, nie zastanawiają się jak taki produkt bezpiecznie podłączyć do instalacji i w związku z tym nie mają świadomości, że tańszy produkt często wymaga np. zastosowania droższego dodatkowego zabezpieczenia różnicowoprądowego i zamiast typu A należy zastosować typ B, lub B+.
| Wyłącznik różnicowoprądowy 4P 30 mA | |||
| AC | A | F | B+ |
| 203,91 zł | 339,41 zł | 743,90 zł | 2 966,98 zł |
| Wyłącznik różnicowoprądowy 4P 25A 0,03A typ AC CDC425J | Wyłącznik różnicowoprądowy 4P 25A 0,03A typ A CDA425J | Wyłącznik różnicowoprądowy 4P 25A 30mA 10kA typ F CDF625D | Wyłącznik różnicowoprądowy 4P 40A 30mA 10kA typ B+ CDB640D |
 |
 |
 |
 |
Instalacja elektryczna a wiedza specjalistów
I pamiętaj, nie ma co liczyć na to, że sprzedawca lub producent udzieli Ci takiej informacji. Sprzedawca lub producent nie ma wiedzy o Twojej instalacji elektrycznej, wiec informuje o zaletach, które mogą zdecydować o zakupie, odpowiada na zadane mu pytania, ale sam z siebie nie będzie mówił o wadach sprzedawanych produktów, a konieczność stosowania dodatkowych zabezpieczeń z punktu widzenia inwestora powinniśmy zaliczyć do wad, ale z punktu widzenia instalatora?
Instalator zarabia na wykonywanej usłudze więc montaż dodatkowego zabezpieczenia to dla niego dodatkowe pieniądze. Zresztą należy pamiętać, że sprzedający produkty nie musi mieć specjalistycznej wiedzy technicznej związanej z podłączeniem danego urządzenia.
Różne produkty pojawiają się w sprzedaży w różnym okresie (często w ciągu kilku lat) i może okazać się, że na początku każde wprowadzane do sprzedaży urządzenie wymaga stosowania dodatkowych zabezpieczeń, więc producent o tym nie informuje, traktując to jako normę, ale po jakimś czasie inny producent może wprowadzić produkt posiadający wbudowane zabezpieczenia i uczciwie musimy przyznać, że nie ma możliwości, aby każdy inny producent, sprzedawca, czy instalator znał szczegółowo wszystkie produkty dostępne na rynku.
W praktyce to instalator i inwestor muszą sprawdzać jakie wymogi techniczne muszą być spełnione do bezpiecznego podłączenia i użytkowania danego urządzenia. Taka analiza wymaga od instalatora czasu a czas to pieniądz wiec instalator, który się szkoli, aktualizuje wiedzę i przedstawia dobrze dobrane do danej sytuacji rozwiązania techniczne, będzie droższy co znowu przekłada się na wyższą cenę instalacji elektrycznej. Ale wróćmy do minimalnych wymogów prawnych.
Jak widać ochrona przeciwporażeniowa, która jednym zdaniem została przytoczona w omawianym akcie prawnym, w rzeczywistości jest dość obszerna, wymaga sporej aktualnej wiedzy technicznej i może mieć znaczny wpływ na koszty wykonania instalacji elektrycznej, ale drugim dużo większym kosztem wykonania instalacji elektrycznej jest prawidłowe zaplanowanie i wykonanie obowiązkowej ochrony przeciwprzepięciowej.
W tym miejscu muszę zaznaczyć, że źle (nieskutecznie) wykonana ochrona przeciwprzepięciowa może mieć dla Ciebie dość denerwujące, bardzo drogie i trudne do usunięcia konsekwencje.
Jak zwiększyć bezpieczeństwo instalacji elektrycznej?
Wyjaśnijmy rzecz podstawową. Przepięcia występują w każdej instalacji elektrycznej i realnie nie ma możliwości ich wyeliminowania, ale można i trzeba ograniczać je do poziomu, który nie stanowi zagrożenia dla innych urządzeń podłączonych do instalacji elektrycznej.
W wyniku niewielkich przepięć najczęściej zostają uszkodzone zasilacze, które są obecnie praktycznie w każdym urządzeniu elektrycznym, przez co urządzenie nadaje się do naprawy, lub wymiany np. zewnętrzny zasilacz, lub „żarówka LED”, która ma zasilacz wbudowany w swoją konstrukcję.
O ile w wyniku przepięcia uszkodzeniu ulega „żarówka”, TV, mikrofalówka, żelazko, lub klimatyzator to szkoda jest z rzędu tych denerwujących, utrudniających codzienne życie, ale co w przypadku, gdy w uszkodzeniu ulega ładowarka samochodu elektrycznego, falownik fotowoltaiki, komputer, którzy jest potrzebny do codziennej pracy, lub w okresie zimowym pompa ciepła, lub sterownik kotła grzewczego instalacji CO?
W takich wypadkach koszty są znacznie większe, ponieważ nie dotyczą tylko naprawy uszkodzonego urządzenia, ale mogą dotyczyć też innych niematerialnych zagadnień (np. utrata danych, w okresie zimowym brak ogrzewania) a co gorsza nawet po wymianie urządzenia należy liczyć się z kolejną awarią, która może wystąpić na skutek kolejnego przepięcia.
Wróćmy do wymogów prawnych. Zobacz, zagadnienie ochrony przeciwprzepięciowej jest obszernie opisane w omawianych warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i ich usytuowanie.
…
2) ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym, przepięciami łączeniowymi i atmosferycznymi, powstaniem pożaru, wybuchem i innymi szkodami;
…
§ 183. 1. W instalacjach elektrycznych należy stosować:
…
10) urządzenia ochrony przeciwprzepięciowej.
1a. Połączeniami wyrównawczymi, o których mowa w ust. 1 pkt 7, należy objąć:
1) instalację wodociągową wykonaną z przewodów metalowych;
2) metalowe elementy instalacji kanalizacyjnej;
3) instalację ogrzewczą wodną wykonaną z przewodów metalowych;
4) metalowe elementy instalacji gazowej;
5) metalowe elementy szybów i maszynowni dźwigów;
6) metalowe elementy przewodów i wkładów kominowych;
7) metalowe elementy przewodów i urządzeń do wentylacji i klimatyzacji;
8) metalowe elementy obudowy urządzeń instalacji telekomunikacyjnej.
…
§ 192f. 1. Punkt połączenia instalacji telekomunikacyjnej z publiczną siecią telekomunikacyjną (punkt styku) powinien:
…
3. W instalacji telekomunikacyjnej należy zastosować urządzenia ochrony przed przepięciami, a gdy instalacja może być narażona na przetężenie – również w urządzenia ochrony przed przetężeniami, natomiast elementy instalacji wyprowadzone ponad dach należy umieścić w strefie chronionej przez instalację piorunochronną, o której mowa w § 184 ust. 3, lub bezpośrednio uziemić w przypadku braku instalacji piorunochronnej. Instalacje antenowe wychodzące ponad dach oraz dłuższe ciągi instalacji antenowych w budynkach (przekraczające 10 m) powinny być chronione ochronnikami zabezpieczającymi od przepięć od wyładowań bezpośrednich i pośrednich.
źródło: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220001225
Ochrona przeciwprzepięciowa dla instalacji telekomunikacyjnych
Czy zwróciłeś uwagę, iż z powyższych zapisów wynika, że ochroną przeciwprzepięciową należy objąć nie tylko instalację elektryczną, ale i telekomunikacyjną (teletechniczną), do której zaliczamy np. internet, anteny i różnego rodzaju czujniki. Aby nie zanudzać zbytnimi szczegółami, wyjaśnię, że są różne rodzaje przepięć, które mogą przedostać się do urządzeń elektronicznych różnymi drogami.
W związku z tym w dużym uproszczeniu ochroną przeciwprzepięciową należy objąć każdy przewód, który wychodzi poza daną strefę np., pomieszczenie lub budynek. Jak zatem powinna wyglądać skuteczna ochrona przeciwprzepięciowa? Skuteczna ochrona przeciwprzepięciowa powinna być:
- Kompletna
- Ograniczniki powinny być:
- właściwie dobrane ze względu na miejsce montażu i spodziewane wartości przepięć
- skoordynowane energetycznie
- właściwie podłączone
W tym miejscu muszę zwrócić uwagę na błąd, który podczas wykonywania instalacji elektrycznej popełnia wiele osób, a który to skutkuje znacznym pogorszeniem lub nawet brakiem skutecznej ochrony przeciwprzepięciowej. Chodzi o odstępy separacyjne. Kable i przewody należy prowadzić (po budynku, a nawet wewnątrz rozdzielnicy) w taki sposób, aby:
- uniemożliwić przedostanie się do nich przepięcia z instalacji odgromowej, które może powstać podczas uderzenia pioruna w budynek
- zapobiegać wzajemnemu indukowaniu się przepięć z obwodów niechronionych do obwodów chronionych
- należy zapewnić koordynację energetyczną ograniczników przepięć, czyli odległości kabli lub przewodów pomiędzy poszczególnymi ogranicznikami przepięć i pomiędzy ogranicznikiem a chronionym urządzeniem muszą być odpowiednio dobrane tak, aby przepięcie kaskadowo było stopniowo ograniczane do poziomu, który jest bezpieczny dla urządzenia znajdującego się za ogranicznikiem przepięć.
Temat doboru i montażu ograniczników przepięć nie będę tu szerzej omawiał, ponieważ opisałem go w artykule: Ochrona przeciwprzepięciowa — jak dobrać ogranicznik przepięć, by zabezpieczyć cenną elektronikę?
Jak widać na przykładzie tylko dwóch zagadnień (ochrony przeciwprzepięciowej i ochrony przeciwporażeniowej) bezpieczne wykonanie instalacji elektrycznej i teletechnicznej (obecnie nie da się rozdzielić tych dwóch wzajemnie się przenikających dziedzin) wymaga wiedzy, staranności i odpowiedniego doboru zabezpieczeń na podstawie wiedzy, jakie urządzenia będą podłączane do instalacji elektrycznej. Zderzmy to z oczekiwaniami inwestorów.
W gniazdku ma być prąd, a w domu ma być światło
Trudno się dziwić, że inwestor, który buduje dom, szuka oszczędności, a skoro może mieć tanią działającą instalację elektryczną (nikt nie pyta, czy zgodną z obowiązującymi wymogami), to spora część osób decyduje się na najprostsze rozwiązania, które nie uwzględniają wielu aspektów eksploatacyjnych, jakie wymieniłem wcześniej.
Niestety osoby te nie mają świadomości, że minimalne wymogi techniczne określone w obowiązującym prawie w kontekście nowoczesnej i wszechobecnej elektroniki są naprawdę minimalne i wykonanie ich jest w interesie inwestora.
Dlaczego? Zyskuje skuteczną ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym i znacznie może wydłużyć żywotność podłączanych do instalacji elektrycznej urządzeń (pralek, lodówek, pomp ciepła, komputerów, ładowarek aut elektrycznych, falowników PV itd.).
A co na to elektryk? Elektryk najczęściej dostosowuje się do oczekiwań i rynku co dość szczegółowo zostało przedstawione w raporcie Bezpieczna Elektryczność.
Wróćmy do pytania:
Czy można tanio i bezpiecznie wykonać instalację elektryczną?
Tak można, ale trzeba określić jaką kwotę zaliczymy do tanio? Poza tym bez problemu i zgodnie z prawem w instalacji elektrycznej można wykorzystać najprostsze dostępne w sprzedaży rozwiązania np. żarówki halogenowe (są jeszcze dostępne w sprzedaży jako produkty specjalistyczne), starego typu pralki (bez wbudowanych przemienników częstotliwości), rezystancyjną płytę grzejną lub gazową zamiast płyty indukcyjnej, w domu nie musi być komputerów, klimatyzacji, zmywarki czy mikrofalówki, telewizora itd.
Owszem teoretycznie można taki dom stworzyć tylko ile osób, które decydują się na budowę, chcą w takim domu mieszkać?
Ale co nie jest zabronione, jest dozwolone i właśnie takie podejście wykorzystywane jest do uzasadnienia tworzenia większości projektów elektrycznych zawartych w projekcie budowlanym, ale uczciwie mówiąc, to jest tworzenie fikcji, wykorzystywanie luk prawnych i nieświadomości inwestorów w celu maksymalnego potaniania budowy. Zmierzmy się jeszcze z pytaniem:
Czy bezpieczniejsze zawsze będzie oznaczać droższe?
Nie. Bezpieczne nie zawsze oznacza droższe. Dlaczego? Zabezpieczenia dobiera się w stosunku do występujących zagrożeń w związku z tym, jeśli do naszego domu wybierzemy urządzenia, które część zabezpieczeń mają wbudowanych lub które są skonstruowane w takiej technologii, że właściwy poziom bezpieczeństwa mogą zapewnić najtańsze zabezpieczenia, to nie ma potrzeby ponoszenia kosztów w celu zakupu i montażu najdroższych, najnowszych zabezpieczeń.
Tu pojawiają się trudności. Optymalizacja kosztów instalacji elektrycznej wymaga czasu. Czasu, wiedzy i dociekliwości instalatora, oraz (co jest dużo trudniejsze) od inwestora wymaga czasu i podejmowania decyzji dotyczących przyszłości a związanych z tym, jakie urządzenia (konkretne modele urządzeń) będzie w przyszłości podłączał do instalacji. Nie dziwię się, że realnie inwestor nie ma czasu i wiedzy, co będzie w przyszłości podłączał do gniazdka.
Jeszcze tynków nie ma położonych, a elektryk już pyta o to, co będzie za kilka lat! Bądźmy poważni, inwestor tego nie wie, więc odpowiedzialny elektryk, znając realia polskiego rynku, powinien wraz z projektantem dobierać zabezpieczenia dostosowane do większości popularnych, dostępnych w sprzedaży urządzeń. Co to oznacza w praktyce? Bardzo dużo.
Obecnie, mimo że polskie prawo tego nie zabrania w budownictwie mieszkaniowym, nie powinno się stosować wyłączników różnicowoprądowych typu AC (niestety ten typ zabezpieczenia jest najtańszy). Ze względu na wszędobylską elektronikę jako minimalny poziom ochrony przeciwporażeniowej powinien być stosowany typ A.
W przypadku urządzeń z wbudowanymi przemiennikami częstotliwości o ile producent wyraźnie nie określi typu zabezpieczenia, należy przyjąć najwyższy poziom zagrożenia i stosować wyłączniki różnicowoprądowe typ B, lub B+ a w niektórych przypadkach F.
Wszędobylska elektronika wymaga odpowiedniego poziomu i jakości napięcia zasilającego, więc ograniczniki przepięć Typ 3 powinny chronić większość podłączonych do instalacji elektrycznej urządzeń. I tu należy pamiętać o odpowiedniej koordynacji energetycznej ograniczników oraz o kompletności ochrony przeciwprzepięciowej. W efekcie nowoczesne urządzenia wymuszają konieczność stosowania nowoczesnych odpowiednio dobranych zabezpieczeń, co niestety podnosi cenę instalacji.
Podsumowanie: Ile kosztuje bezpieczna instalacja elektryczna?
Na koszt instalacji elektrycznej wpływ mają:
- zakres prac,
- jakość użytych materiałów,
- zagrożenia występujące w instalacji i konieczne do zamontowania zabezpieczenia.
Podsumowując zebrane informacje (oczywiście w dużym uogólnieniu), wstępnie można oszacować, że na instalację elektryczną wykonaną zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej w domku wielkości około 120 m2 należy przeznaczyć kwotę od 50 do 70 tys. zł.
Jeśli instalacja ma zawierać dodatkowo dobrze wykonaną automatykę typu Smart-Home (nieważne, jaki system) należy dodatkowo liczyć koszty zaczynające się od 15 tys. zł i należy mieć świadomość, że oszacowanie górnej granicy tej kwoty jest ciężkie do określenia.
Komentarze (0)