Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym to kluczowy element bezpieczeństwa w każdym domu. Niewiedza domowników oraz błędy popełnione w instalacjach elektrycznych mogą prowadzić do poważnych zagrożeń z tego tytułu. Wiele domowych wypadków wynika z braku odpowiednich środków ochrony przeciwporażeniowej, takich jak wyłączniki różnicowoprądowe, detektory iskrzenia lub braku klas ochronności pomieszczeniach łazienek. Zapobieganie wypadkom jest możliwe dzięki świadomemu korzystaniu z elektryczności oraz montażu odpowiednich zabezpieczeń przed porażeniem prądem elektrycznym. W naszym artykule przyjrzymy się zagrożeniom związanym z użytkowaniem urządzeń elektrycznych, omówimy klasy ochronności i rodzaje zabezpieczeń, a także podpowiemy, jak uniknąć porażenia prądem w codziennym życiu, zapraszamy!
Jakie są zagrożenia od urządzeń elektrycznych?
Elektryczność jest nieodzownym elementem naszego codziennego życia, obecnym niemal wszędzie. Mimo jej powszechności nieostrożne obchodzenie się z elektrycznością może stanowić duże zagrożenie. Jednym z najpoważniejszych są porażenia i oparzenia elektryczne. Porażenie elektryczne, które występuje, gdy prąd przepływa przez ciało człowieka, może prowadzić do utraty przytomności, licznych obrażeń, a także zaburzeń funkcjonowania organizmu – od układu nerwowego, przez skurcze mięśni, aż po problemy z krążeniem krwi, wzrokiem czy słuchem. Porażenia pośrednie mogą nastąpić podczas kontaktu z przedmiotami, które zazwyczaj nie są pod napięciem, jak metalowe elementy urządzeń elektrycznych czy instalacje wodociągowe. Takie zdarzenia mogą skutkować oparzeniami łukiem elektrycznym, uszkodzeniami wzroku lub nawet upadkiem i innymi obrażeniami fizycznymi.
Z kolei pożary elektryczne często są wynikiem nadmiernego nagrzewania urządzeń, użytkowania lub iskrzenia. W niektórych przypadkach nawet sprawne urządzenia mogą stać się przyczyną pożaru, jeśli są używane w środowisku, do którego nie są przystosowane.
Porażenia prądem i pożary często wynikają z niesprawnego sprzętu lub jego niewłaściwego użytkowania. Szczególnie niebezpieczne są sytuacje przeciążenia sprzętu, niewłaściwego chłodzenia czy uszkodzenia izolacji elektrycznej. Kolejną przyczyną wypadków są błędy ludzkie, spowodowane nieostrożnym korzystaniem z urządzeń czy narzędzi oraz nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa. Brak świadomości o potencjalnych zagrożeniach również zwiększa ryzyko niebezpiecznych incydentów.
Na przykład, podczas wiercenia otworów w ścianie, istnieje ryzyko uszkodzenia przewodów instalacji elektrycznej, zwłaszcza jeśli nie są one odpowiednio zabezpieczone lub oznakowane. W przypadku koszenia trawnika nieuwaga może spowodować przecięcie przewodu zasilającego kosiarkę - jednak odpowiedni wyłącznik różnicowoprądowy może zapobiec poważniejszym konsekwencjom takiego zdarzenia. Kolejnym przykładem jest sytuacja, gdy do wanny wpadnie włączona suszarka. Chociaż większość nowoczesnych łazienek posiada systemy zabezpieczające przed porażeniem prądem, to brak takich zabezpieczeń może prowadzić do niebezpiecznych skutków. Podobnie, w przypadku uszkodzenia pralki i wycieku wody, obecność odpowiednich zabezpieczeń może zapobiec powstaniu niebezpiecznego napięcia na obudowie urządzenia. Błędy ludzkie oraz nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa zwiększają ryzyko wypadków, ale odpowiednio zaprojektowane i zainstalowane zabezpieczenia elektryczne mogą znacząco ograniczyć te zagrożenia.
Rodzaje zabezpieczeń przed porażeniem prądem
W celu zwiększenia bezpieczeństwa przed porażeniem prądem, w budownictwie mieszkaniowym stosujemy różnorodne środki ochrony przeciwporażeniowej. Jest to szczególnie ważne w przypadku urządzeń elektrycznych z metalową obudową, takich jak lodówki, pralki czy zmywarki. Do takich metod ochrony należą:
- Zerowanie: polega na połączeniu elementów przewodzących, np. metalowej obudowy urządzenia, z przewodem ochronnym lub ochronno-neutralnym. W razie uszkodzenia izolacji, zabezpieczenie elektryczne szybko odłącza zasilanie, zapobiegając niebezpieczeństwu.
- Uziemienie: obudowa urządzenia połączona jest z uziomem za pomocą przewodu uziemiającego. Warto również dodać, że uziemienie składa się z przewodów ochronnych, a także ochronno-neutralnych.
- Wyłączniki ochronne: takie jak nadmiarowo-prądowe lub różnicowoprądowe. Wymienione w tym punkcie wyłączniki nadmiarowo-prądowe służą do zabezpieczenia przewodów i obwodów. Warto pamiętać, że wyłącznik nadmiarowo‐prądowy nie zabezpiecza człowieka przed porażeniem prądem elektrycznym — ale chroni urządzenie przed uszkodzeniem.
W instalacjach niskiego napięcia powszechnie stosuje się aparaturę zabezpieczającą, często umieszczaną w obudowach modułowych. Do głównych rodzajów zabezpieczeń należą:
- Wyłączniki nadprądowe (nadmiarowo-prądowe): zapobiegają uszkodzeniom obwodu elektrycznego spowodowanym nadmiernym prądem. Działają automatycznie podczas przeciążenia lub zwarcia, chroniąc przed usterkami elektrycznymi i awariami sprzętu. Mogą to być bezpieczniki topikowe lub wyłączniki instalacyjne – często uzupełnianie o odgromniki i ograniczniki przepięć. Charakterystyczną cechą jest wartość prądu znamionowego (np. 4, 16, 25A), która określa maksymalne natężenie prądu, jakie mogą wytrzymać.
- Wyłączniki różnicowo-prądowe (przeciwporażeniowe): są specjalnie zaprojektowane do ochrony przed ryzykiem porażenia prądem. Chronią obwód przed niekontrolowanym przepływem prądu, który może wynikać z uszkodzenia izolacji lub bezpośredniego kontaktu z odsłoniętymi przewodami. Gdy urządzenie zdefiniuje jakieś nieprawidłowości co do przepływu prądu, wówczas odcina obwód. Z sytuacją taką zetkniemy się wówczas, gdy rozpoznamy upływ prądu do ziemi – na przykład, gdy domownik dotknie sprzętu z uszkodzoną instalacją. Bez wyłącznika różnicowoprądowego, wówczas doszłoby do porażenia prądem. Urządzenie to na szczęście stanowi zabezpieczenie w kontekście ryzyka takiego wypadku. W domowej rozdzielni elektrycznej zalecane jest posiadanie przynajmniej jednego wyłącznika różnicowoprądowego (RCD), który zapewnia ochronę całej instalacji. Jednak wybór odpowiedniego nominalnego prądu różnicowego zależy od specyfiki oraz wymagań poszczególnych obwodów w instalacji. Dla ogólnego zastosowania często stosuje się wyłączniki z nominalnym prądem różnicowym 30 mA, które oferują zrównoważoną ochronę zarówno przed porażeniem prądem, jak i ryzykiem pożaru. Wyłącznik o prądzie różnicowym 10 mA może być zbyt czuły dla niektórych obwodów, szczególnie tam, gdzie istnieje wyższe ryzyko naturalnych przepięć lub zakłóceń, co może prowadzić do niepotrzebnych wyłączeń.
- Rozdzielnice: służą do rozdziału obwodów elektrycznych i mogą zawierać liczniki energii, układy sterowania, styczniki, przekaźniki itp. Nowoczesne rozdzielnice są przystosowane do montażu aparatury modułowej na standardowej szynie 35 mm, co ułatwia instalację i minimalizuje zajmowane miejsce przez wyłączniki nadprądowe, różnicowo-prądowe itd. Warto zwrócić uwagę, by aparatura modułowa byłą dostosowana do rozdzielnicy domowej. Nie powinno się stosować aparatury przemysłowej.
Klasy ochronności urządzeń elektrycznych — jakie wyróżniamy?
Klasy ochronności urządzeń elektrycznych odnoszą się do środków zastosowanych w celu zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej, a nie bezpośrednio do ochrony przeciwpożarowej. Wyróżniamy cztery główne klasy ochronności zgodnie z normą PN-EN 61140:2005/A1:2008, które określają różne poziomy bezpieczeństwa urządzeń elektrycznych.
Klasa ochronności 0: w tej klasie urządzenia posiadają jedynie izolację podstawową bez dodatkowych środków ochrony jak zacisk ochronny. Oznacza to, że zapewniają one ochronę tylko przed dotykiem bezpośrednim. Urządzenia klasy 0 zaleca się umieszczać poza zasięgiem osób i izolować stanowisko, aby zapobiec porażeniu elektrycznemu.
Klasa ochronności I: Urządzenia tej klasy mają podstawową izolację oraz dodatkową ochronę poprzez połączenie z przewodem ochronnym (PE). W przypadku uszkodzenia izolacji zacisk ochronny umożliwia szybkie wyłączenie zasilania. Typowe urządzenia klasy I to m.in. pralki, kuchenki, lampy, które mają zacisk łączący z przewodem PE. Oznaczenie klasy I to symbol uziemienia w okręgu.
Klasa ochronności II: Charakterystyczną cechą urządzeń klasy II jest zastosowanie izolacji wzmocnionej, która zapewnia ochronę zarówno przed dotykiem bezpośrednim, jak i pośrednim. Izolacja wzmocniona obejmuje podwójną izolację lub izolację dodatkową odseparowaną od części przewodzących. Symbol graficzny tej klasy to dwa nałożone na siebie kwadraty.
Klasa ochronności III: urządzenia tej klasy są zasilane bardzo niskim napięciem (do 50 V prądu przemiennego lub 120 V prądu stałego), co zapewnia ochronę przeciwporażeniową. Nie posiadają one bolca ochronnego i nie są zasilane napięciem niebezpiecznym. Typowymi przykładami są lampy łazienkowe czy niektóre narzędzia elektrotechniczne. Klasy III symbolizuje trzy pionowe kreski wewnątrz rombu.
Ochrona przeciwporażeniowa — Jak bezpiecznie korzystać z urządzeń elektrycznych?
Korzystając z sieci elektrycznej w codziennym życiu, pamiętajmy o zasadach bezpieczeństwa i bierzmy pod uwagę środki ochrony przeciwporażeniowej — które pomogą nam uniknąć niebezpiecznych sytuacji. Bezpieczne korzystanie z urządzeń elektrycznych obejmuje dokładne czytanie instrukcji obsługi przed uruchomieniem nowego urządzenia, przechowywanie i używanie sprzętu elektrycznego wyłącznie w suchych miejscach, z dala od wody, oraz korzystanie z urządzeń zgodnie z ich przeznaczeniem. Ważne jest, aby nie pozostawiać urządzeń bez nadzoru podczas pracy i odłączać je od zasilania, gdy nie są używane. Należy odseparować urządzenia generujące ciepło od materiałów łatwopalnych i bezpiecznie wyłączać sprzęt – najpierw za pomocą przycisku, a następnie wyciągając wtyczkę z gniazdka.
Unikajmy szarpania za przewód zasilający przy odłączaniu sprzętu elektrycznego. Zamiast tego, zawsze chwytajmy bezpośrednio za wtyczkę. Szarpanie za przewód może prowadzić do jego uszkodzenia, co z kolei może spowodować niebezpieczne zwarcia lub porażenia prądem. Dodatkowo zepsuty sprzęt elektryczny może stanowić poważne zagrożenie. Jeśli urządzenie wykazuje oznaki uszkodzenia, jak np. luźne przewody, pęknięcia w obudowie czy widoczne uszkodzenia wewnętrzne, nie powinno być używane do momentu naprawy przez kwalifikowanego elektryka. Ostatnim ważnym aspektem jest unikanie nadmiernego obciążania sieci elektrycznej — podłączanie zbyt wielu urządzeń do jednego obwodu lub gniazdka może prowadzić do przeciążeń, co zwiększa ryzyko pożarów i awarii elektrycznych. Starajmy się rozkładać obciążenie równomiernie po całej instalacji, aby zapewnić bezpieczeństwo i efektywność działania sieci elektrycznej. Urządzenia dużej mocy, takie jak pompy ciepła czy kuchenki elektryczne, powinny być zawsze podłączone do odrębnych obwodów elektrycznych.
Kolejnym istotnym aspektem bezpieczeństwa jest unikanie samodzielnych napraw elektrycznych, jeśli nie posiadamy odpowiednich kwalifikacji i doświadczenia. Dodatkowo samodzielne naprawy często prowadzą do utraty gwarancji na sprzęt. Zawsze lepiej jest być ostrożnym i pozostawić naprawy w rękach profesjonalistów, zapewniając tym samym bezpieczeństwo sobie i swojemu otoczeniu.
Przestrzegając tych prostych zasad, możemy skutecznie zapobiegać wypadkom, uniknąć porażenia prądem i cieszyć się bezpiecznym oraz efektywnym użytkowaniem urządzeń elektrycznych w naszym codziennym życiu.
Komentarze (1)
Ratunku ! Zerowanie i uziemienie - dzisiaj, przecież to historia. Trochę osób to czytało i co, i nic, bo nie zauważyło tych bzdur.
Cytat " Do głównych rodzajów zabezpieczeń należą.....rozdzielnice" Autorze tego artykułu - nie pisz takich tekstów, jesteś pewnie dobry w innej dziedzinie, więc tam się produkuj..